In november 2019 kwam president Trump met de invoerheffing van 25 procent op de import van Spaanse olijfolie. De sector voerde sindsdien een harde strijd om haar producten überhaupt nog in de VS te kunnen verkopen. Aan die strijd lijkt nu een einde te komen door het toekomstige presidentschap van Joe Biden.
Troef
Naast de koerswissel die Biden zal inzetten voor geïmporteerde producten, heeft de EU nog een troef in handen met de begin november aangekondigde invoerheffingen ter waarde van 4 miljard dollar op producten afkomstig uit de VS. De EU kreeg hiervoor groen licht van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) als vergelding voor de illegale staatssteun die de VS gegeven aan hun vliegtuigbouwer Boeing. Eerder had de VS eenzelfde maatregel, ter waarde van 7,5 miljard dollar, opgelegd aan de EU in verband met illegale Europese subsidies aan de Europese vliegtuigbouwer Airbus.
Met deze Europese maatregel tegen de VS gaat de EU met een gerust hart met de VS aan de onderhandelingstafel zitten. De Spaanse olijvensector durft al de verwachting uit te spreken dat ze in de eerste helft van 2021 een akkoord zullen bereiken om de hoge invoerheffingen op olijfolie af te schaffen.
Onzekerheid
Toch houdt de sector nog een slag om de arm. Volgens hen zou Trump in zijn laatste maanden in het Witte Huis de invoerheffingen verder kunnen verhogen tot wel 100 procent, met als doel de internationale handel van concurrerende landen verder in te dammen. “Het is lastig, maar het kan gebeuren. Het is een reële angst voor veel ondernemers”, aldus de voorzitter van de werkgeversorganisatie van exporteurs van olijfproducten, Rafael Pico.
De Spaanse agrarische vereniging Asaja wil geen tijd verliezen en zelfs al een eerste stap zetten in de onderhandelingen. Asaja stelt voor om tijd te winnen door al informele onderhandelingen te voeren met Biden voordat hij officieel benoemd wordt tot president.
Belangrijke markt
De Amerikaanse markt is voor Spanje van groot belang. Het is de grootste exportmarkt buiten de EU. Volgens gegevens van Eurostat was halverwege 2019 maar liefst 35 procent van de Europese export voor de VS, met een absolute waarde van 400.000 ton aan producten, waarbij Spanje een aandeel had van ongeveer 15 procent. Zo’n 150.000 ton aan producten komt jaarlijks van velden op het Iberisch schiereiland. De verwachting is dat de consumptie in de VS de komende jaren zal toenemen. Daarom is het nu voor Spaanse bedrijven van groot belang hun positie op die markt te behouden.
Creatieve export
In de eerste helft van 2020 is 40 procent minder naar de VS geëxporteerd, zo meldt het internationaal handelskantoor van de VS. Daarmee is het marktaandeel van Spaanse olijfolie in een half jaar gekelderd van 41 naar 20,4 procent.
Om de marktpositie niet volledig te verliezen, hebben Spaanse olijfolieproducenten een list bedacht om de hoge invoerheffingen van Trump te omzeilen. De Spaanse bedrijven hebben in heel 2020 olijfolie ingekocht uit Noord-Afrikaanse landen als Marokko en Tunesië, om het vervolgens in Spanje te bottelen en daarna te verkopen aan de VS. Hiermee gaat wel een deel van de opbrengsten verloren aan inkoop en de extra logistieke kosten, maar kan wel het marktaandeel in de VS behouden worden.
Met deze constructie is de import van olijfolie in Spanje met 60 procent gestegen, waardoor het land nu de derde grootste olijfolie importeur van de wereld is. Dat gegeven, samen met een toename van de vraag naar olijfolie, heeft weer geholpen om de Spaanse exportcijfers op peil te houden en om het marktaandeel in de VS te behouden. De sector hoopt dat deze investeringen zich onder het presidentschap van Biden weer zullen uitbetalen.