Niet alleen in de bergen, ook in de bewoonde gebieden van Spanje brengt Filomena extreme kou mee: maandagochtend vroeg werd op drie plaatsen in de provincie Soria een temperatuur van min 18 graden gemeten. Tot vrijdag zal het koufront in vrijwel het hele binnenland aanhouden met temperaturen onder het vriespunt. De extreme kou kan zelfs doordringen tot de kustgebieden.

Scandinavische temperaturen

Vandaag is het in Spanje zo’n vijf graden kouder dan normaal voor deze tijd van het jaar, op sommige plaatsen is het zelfs zes tot zeven graden kouder dan gemiddeld in januari. Volgens Miguel Viñas van Meteored beleeft Spanje nu een Scandinavische winter met lichte vorst overdag en nachttemperaturen van min tien tot min vijftien graden. 

Door de hevige sneeuwval ’s nachts en aanhoudende vorst overdag, vriest de sneeuw op waardoor gevaarlijke situaties op de weg kunnen ontstaan. De kou concentreert zich voornamelijk in het midden van Spanje en de zuidelijke hoogvlakte (Meseta Sur). In het zuidwesten van het land is het ook koud, maar daar zijn de gevolgen van Filomena minder extreem. 

Code oranje door lage temperaturen

Code oranje is wegens lage temperaturen afgegeven voor de provincies Madrid, Lleida, Toledo, Albacete en Guadalajara. In zeven andere provincies in de regio Andalusië, Aragón, Balearen, Cantabrië, de beide Castillas, Catalonië, Extremadura, Madrid, Murcia, La Rioja en Valencia geldt maandag code geel. 

Weer normaliseert vanaf het weekend

De piek van de kou zal zich voordoen in de eerste helft van deze week met de laagste nachttemperaturen van zondag op maandag en van maandag op dinsdag. De Spaanse weerdienst Aemet verwacht dat vanaf woensdagochtend de temperatuur iets omhoog zal gaan, met name de nachttemperatuur. Zaterdag en zondag zal de temperatuur geleidelijk weer normaliseren. 

Kouderecord

Op 6 januari werd een kouderecord uit 1920 verbroken met de registratie van -34,1 graden door het weerstation van Clot de la Llança in de Catalaanse Pyreneeën. Een dag later werd in de Picos de Europa (Vega de Liordes) zelfs een temperatuur van -35,6 graden geregistreerd. 

Volgens woordvoerder Rubén del Campo van Aemet wordt de extreme kou in Spanje niet alleen veroorzaakt door Filomena. Voordat deze Atlantische storm Spanje bereikte, was er al een koufront in aantocht. Daarbij komt er een hogedrukgebied vanuit de Atlantische Oceaan naar Spanje waardoor er geen of weinig bewolking is. De combinatie van blauwe luchten, weinig wind en veel sneeuw zorgt voor extreem lage temperaturen.

Klimaatverandering

Deze buitengewone ontwikkeling is volgens del Campo toe te schrijven aan de klimaatverandering. Door de opwarming van de aarde veranderen de luchtstromen in de atmosfeer waardoor er vaker extreme weertypen zullen ontstaan en zowel koude- al hittegolven vaker gaan voorkomen. 

Volgens een onderzoek van de Nationale Klimatologische Databank van de Aemet zijn er in de afgelopen 40 jaar 58 koudegolven geweest in Spanje, de laatste was twee jaar geleden. De Canarische Eilanden zijn vanwege hun geografische ligging daarbij buiten beschouwing gelaten. Van een koudegolf is sprake als er minimaal drie dagen achtereen in een groot deel van het land temperaturen zijn geregistreerd die lager zijn dan de vijf procent laagste dagtemperaturen in de maanden januari en februari tussen 1971 en 2000. 

De strengste winter in Spanje was die van 1980-1981 toen zich vier koudegolven voordeden die samen 31 dagen hebben geduurd. In de winter van 1975-1976 waren dat er ook vier, maar die duurden samen 22 dagen. De langste koudegolf deed zich voor in december 2001 en duurde 17 aaneengesloten dagen.