De geologische activiteit van de ondergrond op het eiland is al dagen ongewoon hoog. De zwaarste van die bevingen op dinsdagochtend in de gemeente El Paso had de kracht van 3,5 op de Schaal van Richter. De autoriteiten hebben nu het pre-alarm voor een mogelijke uitbarsting afgekondigd.
Hoewel de detectie van kleine aardbevingen elk jaar iets gebruikelijks is in La Palma, begon de situatie afgelopen zaterdagochtend een andere dimensie te krijgen, toen een ‘seismische zwerm’ begon, bestaande uit honderden tellurische bewegingen die tot vandaag voortduurt.
Inwoners hebben de zwaarste beving op dinsdag om 6 uur ’s ochtends gevoeld. Het epicentrum lag op een diepte van negen kilometer. Daarnaast zijn er nog drie andere seismische bewegingen met een kracht van 3,1 geregistreerd.
De aardbevingen worden waargenomen op dieptes variërend tussen acht en elf kilometer in de gemeente Tazacorte en ook in het hele gebied van Cumbre Vieja, de vulkaan die het landschap van het bovengenoemde eiland domineert. Deze omvat de gemeenten Mazo, Fuencaliente, Los Llanos de Aridane en El Paso.
Het Instituto Vulcanológico de Canarias vindt dat de huidige seismische zwerm die op La Palma is geregistreerd, een significante verandering in de activiteit van de Cumbre Vieja-vulkaan vertegenwoordigt. Deze houdt volgens hen verband met een proces van magmatische indringing in de korst van het eiland.
Als gevolg van de situatie hebben de autoriteiten een pre-noodsituatie afgekondigd vanwege een mogelijke vulkaanuitbarsting. Het Vulkanologisch Instituut van de Canarische Eilanden (Involcan) wijst op sociale media op het feit dat de Cumbre Vieja-vulkaan de afgelopen jaren tien seismische zwermen heeft doorgemaakt, waaronder degene die afgelopen zaterdag begon. De vorige waren in 2017, 2018, vijf in 2020 en drie tot nu toe in 2021).
De diepte van de vorige seismische serie varieerde tussen de 20 en 30 kilometer, dieper dan nu het geval is. Daarom is ook het vulkanische stoplicht van groen aar geel gewijzigd. Involcan sluit niet uit dat de seismische activiteit in de komende dagen zal toenemen.
Volgens Involcan hebben haar geochemische monitoringprogramma’s voor vulkanische surveillance op La Palma het mogelijk gemaakt om in 2020 de hoogste helium-3-emissiewaarde te detecteren die de afgelopen dertig jaar op La Palma is waargenomen.
Het Nationaal Geografisch Instituut is zelfs van mening dat de gebeurtenis die momenteel plaatsvindt de belangrijkste is sinds de uitbarsting van Teneguía op La Palma in 1971. Dat was tevens de laatste vulkaanuitbarsting in Spanje.
Volgens María José Blanco, directeur van het Nationaal Geografisch Instituut op de Canarische Eilanden heeft het magma dat onder de vulkaan is binnengedrongen de grond anderhalve centimeter verhoogd. Deze beweging wordt vaak gebruikt als een voorbode van een mogelijke vulkaanuitbarsting, maar Blanco zegt in El Día, la opinión de Tenerife, dat de hoogte veel hoger zou moeten zijn om in korte tijd een explosie te veroorzaken. Op basis daarvan sluit Blanco in feite uit dat dit binnenkort kan gebeuren. “Er zal een uitbarsting komen, maar die is niet op handen”.
Doemscenario over mega-tsunami
In oktober 2017 gaf een seismische zwerm op La Palma nog aanleiding aan de Britse pers om angst te zaaien over een mega-tsunami na een mogelijke uitbarsting van de Cumbre Vieja-vulkaan. De Daily Star baseerde zich hierbij op een bestaand doemscenario. In 2001 stelden geologen namelijk dat het vulkanische eiland La Palma zo instabiel is dat een van zijn flanken bij een vulkaanuitbarsting in zee zou kunnen storten. Dit zou een enorme golf veroorzaken die op zijn weg zou groeien en delen van Spanje, Portugal, Groot Brittannië en zelfs de oostkust van de Verenigde Staten zou kunnen bereiken met alle desastreuze gevolgen van dien.
Dat de kans op een uitbarsting van de vulkaan Cumbre Vieja aanwezig is, is statistisch aan te tonen. Sinds 1730 kwam een uitbarsting van deze vulkaan eens in de tachtig jaar voor. De laatste uitbarsting was in de jaren zeventig, dus statistisch gezien wordt de nu slapende vulkaan binnen een paar decennia weer actief.
In 2006 echter temperde de Delftse hoogleraar waterbouwkunde Jan Nieuwenhuis het scenario enigszins in de septembereditie van Delft Integraal met de conclusie dat La Palma veel stabieler is dan in het algemeen wordt aangenomen. Bovendien is de vulkaan gewoonweg niet groot genoeg om uit elkaar te vallen. Althans nog niet. Het duurt nog op zijn minst 10.000 jaar voordat de zuidwestelijke flank van het eiland in zee zou kunnen vallen en daarmee een mega-tsunami kan veroorzaken. En dat zou alleen kunnen gebeuren bij een uitzonderlijke combinatie van omstandigheden. ‘Met wat we nu weten, moeten er zoveel dingen tegelijk misgaan dat een ramp zeer, zeer onwaarschijnlijk lijkt’, aldus Nieuwenhuis.