Zo lijkt het erop dat borst-, slokdarm- en keelkanker het vaakst voorkomt in het grensgebied tussen Spanje en Portugal, maar dat deze geografische overeenkomst er niet is in het geval van long-, prostaat, en maagkanker. Dit blijkt uit een gezamenlijk onderzoek van het Nationaal Centrum voor Epidemiologie in Madrid en het Nationaal Instituut voor Volksgezondheid in Lissabon.
In het onderzoek is per gemeente bekeken hoe groot de kans is te overlijden aan een van de tien onderzochte soorten kanker. Daarvoor zijn 840 duizend doodsoorzaken geanalyseerd die geregistreerd werden tussen 2002 en 2012. Bij het vaststellen van de risicopercentages is rekening gehouden met de demografische kenmerken van de gemeentes, dat wil zeggen dat de percentages niet gebaseerd zijn op absolute getallen, maar zijn aangepast aan de standaard bevolkingssamenstelling. Hieronder volgt een geografisch overzicht van de 5 kankersoorten die de meeste dodelijke slachtoffers eisen.
Longkanker
Zowel in Spanje als in Portugal staat de longtumor op nummer één als het om het absolute aantal dodelijke slachtoffers aan kanker gaat. Een duidelijk verhoogd risico is vooral in Spanje te zien, in het westelijke deel van Andalusië en Castilië-La Mancha en in heel Extremadura, en dan met name onder de mannen. In Spanje rookt meer dan 23 procent van de mannen versus 16 procent van de vrouwen. De meeste rokers zijn volgens een onderzoek uit 2020 te vinden in de regio Extremadura: één op de vier inwoners rookt hier dagelijks. In de provincie Badajoz is de kans om aan longkanker te overlijden dan ook bijna twee keer zo groot als in de provincie Segovia. Het risico te overlijden aan longkanker is in Portugal opvallend laag. Dat hangt samen met het feit dat 20 procent van de volwassen Spanjaarden rookt versus 11 procent van de volwassen Portugezen.
Borstkanker
Op de risicokaart is voor overlijden aan borstkanker (alleen gekeken naar borstkanker bij vrouwen) een duidelijk risicogebied te zien in het zuidwesten van Spanje en het zuiden van Portugal. Factoren die dit risico verhogen zijn onder andere roken, hormoontherapie tijdens de overgang en sommige soorten anticonceptiepillen. Ook obesitas en alcoholconsumptie verhogen de kans op borstkanker.
Het verhoogde risico in het zuidwestelijke deel van het schiereiland kan echter ook te maken hebben met een minder goede toegankelijkheid tot de zorgvoorzieningen. De overlevingskans bij borstkanker ligt boven de 85 procent, dus het zou kunnen zijn dat in het genoemde risicogebied de kankerzorg minder toegankelijk is. De kans om aan borstkanker te overlijden is in de provincies Huelva en Cádiz ruim twee keer zo groot als in Guadalajara.
Prostaatkanker
Opmerkelijk is dat het risico om aan prostaatkanker te overlijden aanzienlijk groter is voor mannen in Portugal dan voor mannen in Spanje. In Spanje is er alleen verhoogd risico in een aantal gemeenten in Asturië, Aragón, Valencia en Galicië, terwijl vrijwel de hele kaart van Portugal rood kleurt. De onderzoekers vermoeden dat een genetische factor hierin een rol speelt. Ook kan niet worden uitgesloten dat een onbekende factor bij de verwerking van statistische gegevens een juiste interpretatie van de resultaten in de weg staat.
Slokdarmkanker
Als het gaat om het risico te overlijden aan slokdarmkanker, is de grens tussen Spanje en Portugal weer vervaagd. Een verhoogd risico is vooral te zien in het noordwesten van Spanje en het noorden van Portugal, en dan vooral bij mannen. Dat verklaren de onderzoekers ook uit het feit dat mannen vaker roken dan vrouwen en meer alcohol drinken. Ook kan overgewicht, obesitas en een slecht voedingspatroon het risico op slokdarmkanker verhogen. Voor inwoners van het mediterrane gebied is de kans om aan slokdarmkanker te overlijden significant lager, mogelijk door een gezonder voedingspatroon.
Maagkanker
Voor inwoners van Portugal is de kans om aan maagkanker te overlijden aanzienlijk groter dan voor de Spanjaarden. In Spanje staat maagkanker op een zevende plaats als het om de meeste dodelijke slachtoffers gaat, in Portugal staat deze vorm van kanker op nummer drie. Vooral in het noorden van Portugal sterven relatief veel mensen aan maagkanker.
Op de kaart van Spanje blijft het rode gebied beperkt tot het binnenste deel van de regio Castilië en León. Volgens de onderzoekers speelt een infectie met de helicobacter pylori-bacterie een rol bij het ontwikkelen van maagkanker. Deze bacterie komt via drinkwater of voedingsmiddelen in het lichaam. Meer dan de helft van de Spanjaarden draagt deze bacterie bij zich, maar bij slechts een heel klein percentage leidt een infectie tot een maagtumor. Een duidelijke verklaring voor het verschil in risico tussen Spanje en Portugal is er niet, maar mogelijk speelt de snellere ontwikkeling van Spanje een rol. Uit onderzoek blijkt namelijk dat de maagbacterie meer voorkomt in landen die zich later ontwikkeld hebben. Wel is aangetoond dat een eetpatroon met veel bewerkt voedsel en weinig groenten gerelateerd is aan het ontwikkelen van maagkanker.
Het in kaart brengen van het risico om te overlijden aan kanker op het Iberisch schiereiland ging al in 2015 van start, maar liep vertraging op door de komst van de pandemie. Nu deze fase in Spanje en Portugal is afgrond, wordt het onderzoek uitgebreid naar buurland Frankrijk om zo een steeds groter gebied in kaart te kunnen brengen.