María López, advocaat van de Spaanse basketbalbond, kan probleemloos een aanklacht opstellen over de discriminatie van Spaanse topsportsters. Deze is het best zichtbaar in de zogeheten anti-zwangerschapsclausules in contracten. Daarmee kan een werkgever, de contracterende club, het arbeidscontact met bijvoorbeeld een basketbalster of voetbalster verbreken indien zij zwanger wordt en dat zonder ontslagvergoeding.
Het is niet bekend hoeveel sportsters deze clausule hebben moeten ondertekenen, omdat niemand zich durft uit te spreken. López heeft al drie van zulke contracten onder ogen gehad bij aangiftes wegens wanbetaling. “De sportsters fluisterden me toe dat dit veel vaker voorkomt, maar dat men geen aangifte durft te doen”. De Spaanse hoge raad voor de sport, de CSD, maakt echter geen werk van het aanpassen van de sportwet en de oneerlijke contracten voor vrouwelijke sporters.
Clausules van rechtswege nietig
De politieke partijen Esquerra Republicana en Ciudadanos hebben wél voorstellen ingediend bij de senaat en het congres. Zij dringen bij de regering aan op de noodzakelijke wetswijzigingen om dergelijke clausules uit te bannen. De voorzitter van de CSD en staatssecretaris van sport, José Ramón Lete (een oud-basketballer), antwoordt hierop dat de clausules van rechtswege nietig zijn. Bovendien kan hij er niets tegen beginnen omdat het arbeidsrecht betreft. Men kan de sportsters alleen helpen als zij een klacht indienen.
Regulering beroepssport vereist
López vindt dat de overheid wel degelijk moet ingrijpen. Door de beroepssport te reguleren en ook vrouwencompetities hieronder te scharen, zouden vrouwen al beter beschermd worden. De beroepssport heeft een werkgeversorganisatie, een vakbond en een cao nodig die door alle partijen gerespecteerd worden. Bovendien moeten contracten voortaan gekopieerd worden voor alle geledingen, zodat het geen particuliere overeenkomsten meer zijn.
De clausules zijn daarbij niet het enige probleem. De afwezigheid van cao’s zorgt er ook voor dat sportsters niet dezelfde rechten hebben als hun mannelijke collega’s. Denk aan arbeidsongeschiktheid, wanbetaling, inkomsten van loterijen, etc.
Uiteindelijk toch ontslagen
Maar is het probleem daarmee opgelost? Aymara Valdemoro speelde basketbal in Spanje, Rusland en de Verenigde Staten. In de VS vormt de WNBA onderdeel van de NBA en natuurlijk is dat anders geregeld dan in Spanje, aldus Valdemoro. Daar is in de cao geregeld dat zwangerschap niet mag leiden tot ontslag, maar toch blijft er sprake van discriminatie. Als je eenmaal kinderen hebt, word je contract gewoon niet verlengd of je wordt alsnog ontslagen, vanwege mindere prestaties.
Hoge prijs voor strijd
Geen enkele sportster is bereid de strijd aan te gaan, wat begrijpelijk is, zo zegt Ana Muñoz, voormalig directeur-generaal van Sport. Zij is van mening dat de overheid niet alleen de sportwet moet wijzigen, maar zowel preventief als controlerend te werk moet gaan. De controle moet in handen komen van de CSD of de betreffende sportbond, afhankelijk van het niveau van de club. López had onlangs contact met Marc Bosman, de Belgische voetballer die succesvol streed voor gelijke rechten voor alle Europese voetballers (het Bosmanarrest). Hij was gebroken, vertelt ze, hij kon amper lopen en praten. Hij heeft gewonnen, maar komt bij geen enkele voetbalclub meer binnen. Zijn carrière is voorbij.
Nederlandse sporters
Ook in Nederland wordt hier niet over gesproken. In 2013 bleek uit de peiling ‘Zwanger en Werk: geregeld of gedoe’ (onder 750 vrouwen) wel dat managers weinig tolerant zijn met zwangere vrouwen en dit ook duidelijk laten blijken. Ook zijn er bedrijven die een clausule over zwangerschap of moederschap opnemen in hun contract: ‘Indien je zwanger wordt of indien je op dit moment moeder blijkt te zijn, wordt dit contract direct ontbonden’.
Het is in Nederland officieel verboden om een contract niet te verlengen vanwege zwangerschap en moederschap. Uit onderzoek van het College voor de Rechten van de Mens in 2012 bleek echter dat ruim 45 procent van de werkende vrouwen negatieve ervaringen heeft met zwangerschap in relatie tot werk. Ook steeg het aantal uitspraken hierover de afgelopen jaren.