Begin maart stonden duizenden Duitsers vroeg op om in de rij te gaan staan voor supermarkten van de Aldi-keten: zij waren de eersten die zelfgemaakte covid-testen verkochten, voor vijf euro per stuk. Binnen enkele minuten was de voorraad uitverkocht. Kort daarna sloten andere Europese landen, zoals Nederland, Frankrijk en Portugal, zich aan bij de strategie om zelfdiagnostische tests te verkopen in een poging de detectie van geïnfecteerden te vermenigvuldigen. Vaak kosten de zelftests minder dan een tientje, waardoor er in veel gevallen gretig gebruik van wordt gemaakt.
Waarom zijn zelftests in Spanje nog niet te koop?
In Spanje zijn zelfdiagnostische tests echter nog steeds niet te koop, ondanks het feit dat sommige apotheken ze al op voorraad hebben en klaar zijn om te distribueren. Waarom?
Goedkeuring zelftests door Europees Geneesmiddelenbureau
De eerste stap voor Spanje om zich bij de rest van de landen aan te sluiten, vond eind april plaats, toen het Europees Geneesmiddelenbureau eindelijk de eerste thuistests goedkeurde. Voor de verkoop ontbreekt echter een wettelijke vereiste: de goedkeuring van een koninklijk besluit tot wijziging van een ander besluit uit het jaar 2000 dat bepaalt welke gezondheidsproducten voor in-vitrodiagnostiek (zoals zwangerschapstests) zonder recept mogen worden verkocht.
De wijziging, die essentieel is om de zelfdiagnostische tests zonder recept in apotheken te kunnen verkopen, heeft verschillende procedures doorlopen, maar de laatste stap ontbreekt nog. Die betreft de goedkeuring ervan door de Ministerraad. Inmiddels zijn meer dan twee maanden verstreken sinds het besluit op tafel kwam te liggen.
Verontwaardiging
De situatie heeft geleid tot verontwaardiging van de farmaceutische sector richting de regering. Luis González, voorzitter van het Madrid College van Farmaceuten, herinnert zich dat apotheken vanaf het begin van de crisis meer wilden betekenen en zich nog steeds door de autoriteiten genegeerd voelen.
Nu heeft de vertraging van de regering, waarvoor geen verklaring is, ertoe geleid dat sommige apotheken de tests al wekenlang in hun vestigingen klaar hebben liggen voor de verkoop, zonder dat ze nog weten wanneer ze met die verkoop van start kunnen gaan.
In een gesprek met Libertad Digital wijst González erop dat er al verschillende tests zijn goedgekeurd door het Geneesmiddelenbureau omdat ze aan de vereisten voldoen en wachten op goedkeuring van de regering. Er zijn tests om het monster nasaal te nemen of speekseltests waarbij het resultaat in 15 minuten bekend is.
Met betrekking tot de vertraging meldt Gonzalez dat de sector niet begrijpt wat er aan de hand is terwijl apothekers al maanden eisen dat dit soort tests in apotheken kunnen worden verstrekt.
‘Onbegrijpelijk’
Ook in Catalonië wordt de situatie als ‘onbegrijpelijk’ bestempeld. In een verklaring betreurt de Raad van Colleges van Apothekers van Catalonië een scenario dat “onzekerheid bij de bevolking en onmacht bij de farmaceutische gemeenschap veroorzaakt, die niet zonder recept een belangrijk product kan afleveren om de bevolking te screenen, positieve gevallen te isoleren en de congestie in de eerstelijns gezondheidszorg te ontlasten”.
Volgens een van de apothekers komen er dagelijks mensen binnen of bellen op om te vragen naar de tests omdat ze naar een familiereünie of een vrijgezellenfeest willen gaan en willen weten of dat veilig kan. Zeker sinds de maatregelen recent overal werden versoepeld en nu – twee weken later – de besmettingscijfers weer toenemen, kan het een groot verschil maken als mensen in staat zijn zelftests af te nemen. Wie op eenvoudige – en goedkope – wijze kan controleren of hij al dan niet besmet is met het virus, kan sneller besluiten thuis te blijven. Als je voor een test naar een officiële kliniek moet gaan waar je doorgaans een hogere prijs betaalt, is de drempel voor velen ook hoger. Met het gevolg dat sommigen het testen achterwege laten met alle eventuele negatieve gevolgen van dien.
Waarom zijn de tests nog steeds nuttig?
Hoewel sommige apothekers enigszins ironisch verwachten dat toestemming voor verkoop van zelfdiagnosetests komt wanneer de pandemie reeds op zijn einde is, hopen anderen dat het groene licht deze maand nog wordt gegeven. In het laatste geval kunnen zelftests de sleutel zijn tot het beperken van de toename van het aantal gevallen onder niet-gevaccineerden.
Overbelaste eerstelijnszorgcentra
De meest herhaalde klacht in het nieuws over de “vijfde golf” is de ineenstorting van eerstelijnszorgcentra: het wijdverbreide gebruik van thuistests zou die last kunnen verlichten en het gemakkelijker maken om ze te gebruiken voor screening tijdens vergaderingen of evenementen en een eerste, snelle diagnose in het licht van milde symptomen, die, indien positief, later moeten worden gemeld en bevestigd door een andere test bij de arts. Maar dan kan de positief geteste persoon wel onmiddellijk in quarantaine en andere maatregelen nemen.
Gezien de twijfels en onwil die snelle antigeentests nog steeds oproepen, wijzen experts zoals professor Ignacio López Goñi erop dat hoewel PCR’s effectiever zijn in het detecteren van het virus, snelle antigeentests effectief zijn om de geïnfecteerden te lokaliseren op het moment dat ze het meest besmettelijk zijn. In dat opzicht zijn ze vooral nuttig voor het beperken van uitbraken.
Hoewel ze in Spanje op dit moment veel duurder zullen zijn dan in andere landen en het niet de bedoeling is dat ze op andere plaatsen dan in apotheken zullen worden verkocht, zal het na goedkeuring door de overheid laagdrempeliger zijn om ze vaker te doen dan nu het geval is. In Duitsland zijn in sommige supermarkten tests al verkrijgbaar voor minder dan een euro.
Nut van zelftests
Het wetsdecreet dat nu op goedkeuring wacht, onderstreept ook het nut ervan: nadat voormalig minister van Volksgezondheid Salvador Illa de antigeentests en massale screening had beschimpt en zelfs weigerde er een te nemen in het TV3-debat met het excuus dat hij het niet eens was met deze strategie, erkent het Geneesmiddelenbureau dat de “beschikbaarheid” van thuistests “de algemene bevolking in staat zal stellen de tests uit te voeren zonder tussenkomst van een gezondheidswerker. Dit zal enerzijds de zorgdruk van patiënten tot op zekere hoogte verminderen en anderzijds een snelle identificatie van vermoedelijke positieve gevallen mogelijk maken.