Ook Spanjaarden houden zich van oudsher aan dit dieet, al lijkt het vooral onder de jongere generaties op zijn retour te zijn. Maar hoe betrouwbaar is de kwalificatie ‘mediterraan’ als je dit op een etiket terugleest?
Verschillende onderzoeken hebben door de jaren heen aangetoond dat het gunstig voor je gezondheid is om een mediterraan eetpatroon te volgen. Belangrijke elementen van zo’n dieet zijn dat er veel gebruik wordt gemaakt van plantaardige olie. Die vervangt andere slechte bronnen van calorieën. Daarnaast worden veel plantaardig gegeten, waaronder ook veel gezonde peulvruchten en fruit als toetje. Dingen die worden afgeraden zijn geraffineerd brood en gebak, snoep, frisdrank en rood en bewerkt vlees.
Eén van de laatste onderzoeken over het mediterrane dieet stelt dat het sterftecijfer lager is onder de 65-plussers die het mediterrane dieet volgen. Het is niet voor niets een van de paradepaardjes van de Spaanse keuken. De voedingsbranche lijkt dan ook sluw in te spelen op dit positieve imago door de verschillende elementen van het mediterrane dieet in te zetten voor marketingdoeleinden.
‘Mediterraan’ als misleidende aanbeveling
Uit een in ‘Nutrition and Food Science Journal’ gepubliceerd onderzoek blijkt dat de meeste voeding en dranken die als mediterraan worden gekwalificeerd, in werkelijkheid niet eens zijn opgenomen in de mediterrane dieetpiramide (een gezond eetmodel). Het onderzoek werd uitgevoerd door de Spaanse onderzoekers Mireia Montaña en Mònika Jiménez. Beide doceren aan verschillende universiteiten in Barcelona en werden vooral getriggerd door reclame die zich op jonge kinderen richt.
Het viel hen op dat veel producten ten onrechte worden vereenzelvigd met ‘mediterraan’ in de hoop dat mensen het sneller uit het schap zullen pakken. De kans is groot dat er een verdraaid beeld van de werkelijkheid door ontstaat en consumenten er ten onrechte van uitgaan dat het product dan wel gezond zal zijn.
Weinig producten verdienden terecht term ‘mediterraan’
De twee onderzoekers analyseerden ruim 1200 advertenties voor meer dan 100 etenswaren en meer dan 540 advertenties voor 100 (fris)dranken. De advertenties verschenen tussen 2011 en 2020 in diverse Spaanse media (dagbladen, radio, tv enzovoorts). Het resultaat was schrikbarend: slechts 13,59% van de producten die onder de noemer ‘mediterraan’ geadverteerd werden, had volgens de Nutri-Score (voedselkeuze-logo voor levensmiddelen) een hoge voedingswaarde. Een andere 13,59% een zeer lage voedingswaarde, 29,13% een lage voedingswaarde, 25,27% een gemiddelde voedingswaarde en 19,42% een middelhoge voedingswaarde.
De ‘mazen’ in de Spaanse reclamewet
‘Volgens de letter van de Spaanse reclamewet, stammend uit de jaren 80 en daarmee erg gedateerd, mogen we strikt genomen niet spreken van misleiding’ geeft Jiménez aan. ‘Toch is het misleidend om een product als ‘mediterraan’ te typeren omdat het een bestanddeel bevat dat deel uitmaakt van de mediterrane voedingspiramide. Onterecht denkt de consument daardoor dat het product gezond is, wat vaak helemaal niet het geval is’.
Welke producten ontvangen het label ‘mediterraan’?
Tomatensaus (tomate frito) en andere sauzen worden het vaakst in één adem genoemd met mediterraan eten; soepen en kant-en-klaarmaaltijden volgen meestal. Van de in het onderzoek als mediterraan geadverteerde dranken, is overigens 89% alcoholisch. De trend leert dat dit percentage elk jaar groeit.
Bekijk ook: Spanje verbiedt kinderreclames voor ongezonde producten
‘Van de 6 voedingsmiddelen die in 2011 het label ‘mediterraan’ kregen, zijn dat er in 2020 ruim 20 geworden. Ook bij de dranken zie je een stijgende lijn in de aantallen die zonder blikken of blozen als mediterraan worden geëtiketteerd, zegt Montaña. Verder zien we als we naar het afgelopen jaar kijken dat maar 30% van de producten die de kwalificatie mediterraan krijgen, een middelhoge tot hoge voedingswaarde heeft. ‘Zolang het maar verkoopt, lijkt alles geoorloofd’, voegt Jiménez toe.
Sluw spelen met taal kan levensgevaarlijk zijn
Volgens de WHO leidt 44% van de volwassenen van 18 jaar of ouder aan overgewicht of obesitas. De Spaanse samenleving vormt hierop geen uitzondering. Uit een Europese gezondheidsenquête die in 2020 in Spanje werd uitgevoerd blijkt dat 16,5% van de mannen en 15,5% van de vrouwen obesitas heeft. Recent meldde Save the Children dat één op de vijf kinderen in Spanje te zwaar is. Daarmee heeft Spanje de meeste kinderen met overgewicht van alle Europese landen.
Belangrijke boosdoeners zijn bewerkte producten met een lage voedingswaarde, vaak voorzien van veel verzadigd vet, zout en suiker. Daartegenover staat het mediterrane dieet, geprezen om de hoge voedingswaarde en bijkomende gezondheidsvoordelen. ‘Reclamemakers zijn zich maar al te bewust van het imago en de populariteit van het mediterrane eetpatroon en manipuleren het taalgebruik bewust, ondanks de mogelijke schadelijke gevolgen voor de gezondheid’, aldus Montaña.
Goede voorlichting is de basis
Beide onderzoekers pleiten voor strengere wet- en regelgeving en betere voorlichting over de voedingswaarde-etiketten richting cliënten. ‘We hebben het hier over voeding en dus over de volksgezondheid!’. Slechte voeding leidt tot overgewicht, ziekten en zelfs tot ziekenhuisopnamen. Helaas is de houding van de voedingsmiddelensector erg laconiek, dit moet veranderen!’, benadrukt Jiménez.
Bekijk ook: Meer dan 6 miljoen Spanjaarden leiden aan voedselarmoede