Else Beekman
Het aantal soa’s in Spanje stijgt snel, vooral onder jongeren. Chlamydia, gonorroe en syfilis komen steeds vaker voor. Wat zeggen de cijfers, en hoe speelt de zorg daarop in?
Alle voorlichting over veilige seks ten spijt blijkt dat het aantal soa’s (seksueel overdraagbare aandoeningen) in Spanje in 2024 flink is gestegen. Liefst 91.000 mensen kregen te horen dat ze chlamydia, gonorroe of syfilis hadden en dat is het hoogste aantal ooit gemeten. Ook is het aantal verdubbeld ten opzichte van drie jaar geleden en zelfs tien keer meer dan een decennium terug.
Opvallend is de stijging bij jonge mensen tussen de 15 en 34 jaar. Zelf merken zij vaak niet dat ze iets onder de leden hebben. Veel soa’s geven namelijk geen duidelijke klachten. Dat maakt het des te verradelijker: zij kunnen het dan onbewust doorgeven aan anderen.
Volgens deskundigen speelt het feit dat artsen tegenwoordig sneller op soa’s testen en die aandoeningen ook beter registreren ook een rol in de stijging van de cijfers. Desondanks zien ze ook echt meer besmettingen, vooral onder mensen die geen condoom gebruiken tijdens de seks.
Chlamydia: vaak zonder klachten, maar niet onschuldig
Van de drie meest voorkomende soa’s was chlamydia het vaakst vastgesteld. In 2024 kregen bijna 42.000 mensen deze diagnose. Vooral jonge vrouwen tussen 20 en 24 jaar krijgen deze infectie. Onder mannen loopt de leeftijdsgroep tussen 20 en 34 jaar meer risico dan gemiddeld.
Chlamydia geeft meestal geen klachten terwijl de aandoening op lange termijn wél voor problemen kan zorgen. Het kan zelfs leiden tot onvruchtbaarheid. Een simpele test geeft uitsluitsel en de aandoening is met antibiotica goed te behandelen.
Gonorroe: in twintig jaar 38 keer vaker vastgesteld
Ook het aantal gevallen van gonorroe blijft stijgen. In 2024 ging het om ruim 37.000 mensen, vooral mannen. Deze soa tast de slijmvliezen aan, zoals in de geslachtsdelen, keel of anus. Zonder behandeling kan deze aandoening flinke ontstekingen veroorzaken.
De meeste besmettingen worden vastgesteld bij jonge mannen tussen 25 en 34 jaar. Artsen zeggen dat dit virus zich makkelijker verspreidt bij seks met penetratie en als er geen condoom wordt gebruikt.
Syfilis: vroeger zeldzaam, nu weer terug
Syfilis, ooit bijna verdwenen, maakt nu een opvallende comeback. In 2024 kregen bijna 12.000 mensen deze diagnose en dat is twee keer zoveel dan drie jaar geleden. Vaak begint syfilis met een zweer die geen pijn doet. Het gevaar is alleen dat deze infectie onbehandeld zich snel door het hele lichaam kan verspreiden.
De meeste patiënten zijn homoseksuele of biseksuele mannen. Een deel van hen is ook besmet met hiv en dat vergroot het risico op complicaties van syfilis.
Hoe de Spaanse zorg omgaat met soa’s
Spanje neemt de toename van soa’s serieus en heeft een landelijk actieplan opgesteld om infecties zoals chlamydia, gonorroe en syfilis beter te voorkomen en op te sporen. Dat plan (Plan Nacional para la Prevención y el Control del VIH y otras Infecciones de Transmisión Sexual (ITS) 2021–2030) richt zich op voorlichting, preventie, testen en gelijke toegang tot zorg. Denk aan campagnes over condoomgebruik, gratis of laagdrempelige tests en behandelcentra verspreid over het land.
Vanwege de gedecentraliseerde gezondheidszorg verschilt de uitvoering van dat beleid per regio. In grote steden zijn er vaak speciale klinieken voor seksuele gezondheid waar je terecht kunt zonder verwijzing. Toch blijkt uit onderzoek dat er nog altijd knelpunten zijn: beperkte openingstijden, verschillen in aanbod per regio en een gebrek aan informatie bij bepaalde groepen.
Artsen benadrukken dat vroeg testen belangrijk is, juist omdat veel soa’s geen klachten geven. Ook pleiten ze voor meer bewustwording, vooral onder jongeren. Informatie, open gesprekken en een simpele test kunnen veel ellende voorkomen. Spanje heeft verschillende non-profitorganisaties die gratis en anonieme testen aanbieden, vooral gericht op risicogroepen zoals jongeren, LGBTQ+-personen en migranten. Enkele bekende organisaties:
- CESIDA (koepel van hiv- en soa-organisaties)
- Apoyo Positivo: actief in o.a. Madrid en Málaga
- Stop Sida: actief in Barcelona
- ACASC (Barcelona): hiv/soa-testen met focus op de LGBTQ+-gemeenschap
- SEDRA: vergelijkbaar met de Rutgerstichting in Nederland
Artsen roepen op tot meer voorlichting en testen
De cijfers laten duidelijk zien dat soa’s in Spanje geen randverschijnsel meer zijn. Artsen maken zich zorgen en roepen op tot meer aandacht voor voorlichting, veilige seks en regelmatig testen. Vooral jongeren zijn zich vaak niet bewust van de risico’s.
“Veel mensen voelen zich gezond en merken niks. Maar juist daardoor verspreiden deze infecties zich sneller dan we denken,” zegt een arts verbonden aan de Spaanse gezondheidsdienst. Een simpele test en een eerlijk gesprek kunnen al een groot verschil maken.
Wat vindt Generatie Z van stijgende cijfers HIV, aids en soa’s in Spanje?