Else Beekman
Pedro Ruiz, een bekende Spaanse acteur en kritisch denker, uit op X (voorheen Twitter) zijn zorgen over de verdwijning van contant geld. Hij deelde een ferme oproep: “Contant geld is het laatste bastion van onze vrijheid. We moeten blijven aandringen,” Hoe zit het eigenlijk met contante betalingen in Spanje?
Ruiz reageert op de opmars van digitale betaalmiddelen zoals bankapps, Bizum (Spaanse tikkies) en overschrijvingen. Die nemen het dagelijks betalingsverkeer over, terwijl biljetten en munten steeds minder worden gebruikt. Maar volgens Ruiz is dat geen onschuldige trend. “Contant geld is meer dan een betaalmiddel,” zegt hij. “Het is een instrument van individuele autonomie.”
Wie is Pedro Ruiz?
Ruiz is al decennialang een opvallende figuur in Spanje. Hij werd bekend als presentator, acteur, schrijver, muzikant en humorist, met populaire tv-programma’s als Esto es espectáculo en La noche abierta. Zijn stijl is ironisch, filosofisch en provocerend. Hij staat ook bekend als een onafhankelijke denker omdat hij zich niet door politieke stromingen laat meeslepen.
Al is hij tegenwoordig minder te zien op televisie, hij blijft wel via sociale media en het theater een herkenbare stem in het Spaanse culturele landschap. Zijn uitspraken over contant geld reflecteren een bredere traditie van maatschappijkritiek.
Ruiz spreekt zich regelmatig uit over corruptie, mediacensuur en democratische waarden. Hij heeft kritiek op zowel de regering van Pedro Sánchez als op rechtse partijen, en noemt politieke partijen “dictaturen”. Zelf zegt hij alleen te “strijden voor eensgezindheid”. Zijn reflecties, vaak verpakt in metaforen en scherpe observaties, bereiken een breed publiek dat anders misschien niet betrokken zou raken bij dit debat.
Winkels beboet voor weigeren van contant geld
Ruiz’ zorgen worden ondersteund door recente gebeurtenissen. In Spanje neemt het aantal winkels toe dat geen contant geld accepteert. Ze weigeren munten en biljetten aan te nemen ondanks dat het recht op contant betalen wettelijk is vastgelegd via een Koninklijk besluit. Dit besluit garandeert consumenten het recht om met munt- en papiergeld te betalen. Zo wil men onder meer financiële uitsluiting voorkomen. Het weigeren van contante betaling is volgens deze wet een overtreding en kan leiden tot sancties. Recent zijn twee zaken die geen contant geld accepteerden hiervoor nog beboet.
De tendens dat steeds meer betalingen digitaal worden gedaan, raakt volgens critici, met name ouderen en mensen in landelijke gebieden waar de digitale infrastructuur vaak niet of nauwelijks aanwezig is.
Uit cijfers van de Spaanse Bank blijkt dat contant geld voor kleine aankopen nog steeds het meest gebruikte betaalmiddel is in Spanje. Vooral senioren en inwoners van kleinere dorpen in minder bevolkte gebieden in het Spaanse binnenland zijn afhankelijker van fysiek geld.
Digitale controle en kwetsbaarheid
Ruiz wijst ook op het verlies van financiële anonimiteit als steeds meer betalingen digitaal worden gedaan. Dergelijke betalingen laten altijd een spoor na, wat controle door overheden en bedrijven mogelijk maakt.
Daarnaast kunnen technische storingen, cyberaanvallen of bankproblemen mensen zonder contant geld volledig lamleggen. “Wat als je bankapp crasht en je geen alternatief hebt?” vraagt hij zich af.
Volgens Ruiz gaat het niet alleen om economie, maar om democratie. “Zonder contant geld verliezen we een stukje van onze soevereiniteit,” zegt hij.
Zijn oproep is duidelijk: “Aandringen is geen woord, het is een daad.” De presentator pleit voor een evenwicht tussen technologische vooruitgang en fundamentele rechten.
Europese Unie onderzoekt digitale euro
Ruiz’ zijn zorgen zijn ook actueel gezien het initiatief van de Europese Unie om de invoering van de digitale euro te onderzoeken. Het zou dan gaan om een nieuw soort digitaal publiek geld, dat naast het bestaande commerciële digitale geld komt, met voordelen in privacy, betrouwbaarheid en Europese autonomie. Het idee achter de digitale euro omvat wel een gebruiksgemak dat in digitale betalingen hetzelfde moet zijn als in contante betalingen. Met de digitale euro wil de ECB bovendien Europa minder afhankelijk maken van Amerikaanse betaalinfrastructuren zoals Via, Mastercard en American Express.
De uiteindelijke beslissing over invoering van de digitale euro ligt niet alleen bij de ECB, maar ook het Europees Parlement en de lidstaten moeten dit goedkeuren. Pas na afronding van de wetgeving kan de digitale euro daadwerkelijk worden uitgerold.
Wat kunnen burgers doen?
Ruiz’ oproep tot’aandringen’ krijgt navolging van burgerinitiatieven die pleiten voor het behoud van het recht op contant betalen. Consumenten kunnen bijvoorbeeld explicitiet boodschappen doen bij winkels die cash blijven accepteren of restaurants bezoeken waar ze met contant geld kunnen afrekenen. Ook kunnen ze hun stem laten horen bij beleidsmakers. Verder is bewustwording in dit opzicht cruciaal. Mensen moeten met elkaar het gesprek aangaan over de gevolgen van een digitale samenleving. Ze kunnen ook stemmen op politici die voor contant geld in de samenleving pleiten.
Wat als een winkel weigert contant geld te accepteren?
Ondertussen heeft de Spaanse consumentenorganisatie OCU antwoord gegeven op de vraag ‘wat als een winkel weigert je contante geld te accepteren’. Elke burger heeft namelijk het recht om met cash te betalen, ongeacht het type winkel. Als een zaak dit weigert, raadt de OCU aan om een klachtenformulier (het welbekende ‘hoja de reclamación) in te vullen. Elke legale winkel is verplicht dat beschikbaar te hebben. Indien nodig kun je als klant ook de lokale politie bellen. Die kan vervolgens vastleggen dat er geen klachtenformulier is en dat contant geld wordt geweigerd. Vervolgens kan de consument een klacht indienen bij de regionale consumentenautoriteit.
De OCU noemt concrete voorbeelden van veel voorkomende overtredingen: luchtvaartmaatschappijen die alleen kaartbetalingen aan boord toestaan, of festivals die een verplichte betaalarmband opleggen. In sommige gevallen worden consumenten zelfs extra kosten berekend om hun resterende saldo terug te krijgen. Deze praktijken zijn al beboet.
Transacties met contant geld in Spanje? Belastingdienst kijkt mee
Het klinkt allemaal mooi, maar inmiddels heeft de Spaanse belastingdienst wel haar focus gericht op transacties met contant geld. Met het oog op een betere controle van witwaspraktijken is het maximumbedrag dat bij banken aan stortingen en opnames in contant geld kunt voldoen verlaagd naar 3.000 euro. Verder heeft een bank meldplicht bij transacties in biljetten van 500 euro.
Betalingen in winkels of bij diensten zijn beperkt tot maximaal 1.000 euro. Wie binnen Spanje meer dan 10.000 euro aan cash bij zich heeft, moet dit melden via het zogeheten S1-formulier. Ook leningen of kredieten boven de 6.000 euro worden extra gecontroleerd. Neemt de belastingdienst een opvallend patroon waar en kun je daarover geen duidelijke uitleg geven, dan wordt dat gezien als verdacht gedrag.
Wie contant geld gebruikt, moet bij controle kunnen aantonen waar het geld vandaan komt. Denk aan loonstroken, verkoopbewijzen of schenkingspapieren. Ook aankoopbonnen kunnen helpen om transacties te verklaren. Zonder deze bewijzen loop je meer risico om bestraft te worden. Boetes kunnen dan oplopen tot 150 procent van het bedrag, met een maximum van 150.000 euro.