Else Beekman
Spaanse vrouwen die hun zwangerschap via het openbare zorgsysteem willen afbreken, stuiten op veel obstakels. Van verwijzingen tot wachttijden: het proces om een abortus in Spanje te ondergaan is vaak ingewikkeld en tijdrovend. Dit leidt ertoe dat veel vrouwen ervoor kiezen de ingreep zelf te betalen en uit te laten voeren bij een particuliere kliniek. Hiermee voorkomen ze dat ze lang moeten wachten of ver moeten reizen.
Abortus is, zoals in veel landen, ook in Spanje een delicaat onderwerp dat veel discussie oproept. In Spanje hebben vrouwen sinds 2010 het recht om hun zwangerschap (tot veertien weken), legaal en zonder opgaaf van reden te onderbreken. Toch verschilt de toegang tot abortus sterk per regio. In het katholieke Spanje kunnen artsen zich beroepen op gewetensbezwaren om een abortus niet uit te voeren. Die bezwaren zijn dan gebaseerd op persoonlijke, religieuze of ethische overtuigingen. Dit recht is wettelijk verankerd. In zulke gevallen zijn artsen wel verplicht de vrouw door te verwijzen naar een arts die de ingreep wel uitvoert. Bovendien kan het in sommige regio’s aan voldoende specialisten of voorzieningen ontbreken. Daardoor worden vrouwen soms gedwongen om naar privéklinieken of zelfs naar andere regio’s uit te wijken.
Cijfers rondom zwangerschapsafbreking
Een abortus in een privékliniek in Spanje kost doorgaans tussen de driehonderd en vierhonderd euro. Toch kozen in 2023 bijna 5.000 vrouwen in de regio Madrid ervoor hun abortus zelf te betalen. Dat was goed voor 27,5% van het totaal aantal abortussen in die regio. Landelijk werden dat jaar ruim honderdduizend abortussen uitgevoerd. In sommige autonome regio’s, zoals Navarra en Cantabrië, worden abortussen grotendeels uitgevoerd binnen de publieke zorg, waarbij vrouwen slechts 1 tot 3% van de abortussen zelf betalen. Andere regio’s hebben een hoger percentage, zoals in Baskenland (5,8%) en Andalusië (10%). In Catalonië loopt dit percentage zelfs verder op tot 18%, terwijl in Madrid en Castilië en León de cijfers omhoogschieten naar 41,8%. Het exacte aantal vrouwen dat ervoor kiest om de abortus zelf te betalen, is moeilijk te achterhalen. Informatie rondom zwangerschapsafbrekingen wordt door de overheid niet overal bijgehouden of gepubliceerd.
Waarom vrouwen vaak zelf betalen
De Spaanse (openbare) gezondheidszorg staat goed aangeschreven, maar is sterk gedecentraliseerd. Elke regio regelt zelf hoe zorg wordt aangeboden. Dat betekent dat vrouwen in het geval van een abortus vaak meerdere zorgverleners moeten raadplegen voordat ze een afspraak kunnen maken. Daarom kiezen veel vrouwen voor privéklinieken. Daar hebben ze minder last van bureaucratische obstakels, lange wachttijden en de beperkte keuzemogelijkheden van de publieke zorg.
Soms ervaren vrouwen ook dat ze in publieke instellingen niet goed behandeld worden. Zoals bleek uit het verhaal van een vrouw die anoniem haar ervaring over een abortus in Madrid deelde met de krant El Diario. Ze beschreef het proces als “vernederend en onpersoonlijk” en zei zich na afloop onbegrepen en gefrustreerd te voelen. Dit soort ervaringen motiveert vrouwen om voor een privékliniek te kiezen, ondanks de extra kosten. Bovendien zijn er regio’s zoals Cantabrië en Burgos waar simpelweg weinig opties zijn, wat vrouwen dwingt om naar andere steden te reizen voor de benodigde zorg.
Gebrek aan informatie
Een ander belangrijk probleem is het gebrek aan informatie. Veel vrouwen weten niet goed waar ze terecht kunnen of wat hun rechten zijn. Informatie over een zwangerschapsafbreking is niet altijd eenvoudig te vinden. Een organisatie die zich inzet voor de rechten van vrouwen op het gebied van veilige en legale abortus is La Asociación de Clínicas para la Interrupción Voluntaria del Embarazo (ACAI). Deze vereniging heeft een website en een telefoonlijn opgezet om vrouwen te ondersteunen en te informeren over hun rechten en beschikbare opties.
Vooral vrouwen met een migratieachtergrond hebben moeite om de juiste instanties te vinden. In Madrid krijgt slechts 65% van de vrouwen met een migratieachtergrond gratis toegang tot abortus, vergeleken met 80% van de Spaanse vrouwen.
Medicamenteuze abortus
In sommige Spaanse regio’s wordt steeds vaker gekozen voor de medicamenteuze abortus, ook wel de abortuspilmethode genoemd. Vrouwen krijgen dan in plaats van een medische ingreep, medicijnen om hun zwangerschap te beëindigen. Hoewel deze methode steeds vaker wordt gepromoot, leidt het ook tot beperkingen in de keuzevrijheid van vrouwen. In regio’s zoals Cantabrië, waar in 2023 maar liefst 90% van de abortussen op deze manier verliepen, is het de meest toegepaste methode. Vrouwen die de voorkeur gaven aan een medische ingreep, zoals een curettage, moesten hiervoor afreizen naar steden als Madrid of Valladolid. Dit bemoeilijkt de toegang tot zorg en roept vragen op over de naleving van de wet. De wet zou moeten waarborgen dat beide methoden beschikbaar zijn. Verder benadrukt het de bezorgdheid over het inperken van de keuzevrijheid voor vrouwen in bepaalde regio’s.
Lees ook: 12 Spaanse provincies voerden vorig jaar geen abortussen uit
Dit artikel werd geschreven door Saskia Plazier, stagiaire van de ITV Hogeschool in Utrecht