Saskia Plazier
Het is een eeuwenoude katholieke traditie, maar nog springlevend: je naamdag in Spanje vieren. Wie in Spanje woont, kent het vast: naast hun verjaardag vieren veel mensen ook hun naamdag, de dag van hun heilige. Ook in Latijns-Amerika en andere landen waar het katholieke of orthodoxe geloof sterk leeft, is de naamdag nog steeds een bekend en geliefd gebruik.
Om je naamdag in Spanje te vieren, moet je naam wel in het santoral voorkomen. Dat is de katholieke kalender waarin elke dag één of meer heiligen worden herdacht. Namen die daar niet in staan, hebben eigenlijk geen naamdag. Nu de tijden veranderen, verdwijnen door de opkomst van nieuwe en modernere namen sommige oude namen langzaam uit beeld. Gelukkig blijven klassiekers als José, María en Carmen voorlopig nog onverminderd populair in Spanje. Er zijn dus nog genoeg mensen die hun naamdag kunnen vieren.
Zo lopen er vandaag de dag nog ruim vijfhonderdduizend mannen in Spanje rond die José heten. Op 19 maart, de dag van San José, hoor je op straat – vooral op het platteland en in de traditioneel meer gelovige regio’s van Spanje – nog regelmatig “feliz día del santo” horen. Zelfs wie niet gelovig is, beschouwt de naamdag vaak als een ingeburgerd gebruik in Spanje.
De meest zeldzame achternaam van Spanje dreigt te verdwijnen
De dag van de heilige
De onomástica, oftewel de naamdag in Spanje, verwijst naar de dag waarop de katholieke kerk een heilige herdenkt. Oorspronkelijk werd de datum van een heilige vastgesteld op zijn of haar sterfdag. Dat werd gedaan omdat dat moment in de katholieke leer geldt als de “geboorte in de hemel”. Dat principe wordt nog steeds gevolgd, al zijn er wel uitzonderingen. Wanneer de exacte sterfdatum onbekend is of samenvalt met een andere belangrijke feestdag, kiest de kerk een alternatieve datum. Bij pausen wordt soms de dag van hun verkiezing herdacht.
De officiële bron voor deze data is het Martyrologium Romanum, het boek waarin de katholieke kerk alle erkende heiligen en zaligen bijhoudt. Nieuwe namen worden daar regelmatig aan toegevoegd. Uiteraard pas na een zorgvuldig proces van onderzoek en erkenning. Zo blijft de lijst groeien, en daarmee ook de traditie van de naamdag in Spanje. Exacte cijfers zijn er niet, maar naar schatting telt de katholieke kalender inmiddels meer dan tienduizend heiligen.
Waarom Spanjaarden heiligen vieren?
De viering van een heilige, en dus van de naamdag in Spanje, is een manier om mensen te herinneren die een bijzondere rol speelden in de christelijke geschiedenis. Het zijn mannen en vrouwen die hun leven wijdden aan geloof, goedheid of opoffering, en die door de kerk tot voorbeeld zijn verklaard. Ze worden herdacht als inspiratiebron voor anderen. Niet alleen om hun religieuze betekenis, maar ook om hun overtuigingen of idealen zoals moed, eenvoud en mededogen.
Het vieren van de heilige is daarmee ook een vorm van erkenning voor mensen die hun geloof in daden hebben omgezet. Veel van deze heiligen leefden in moeilijke tijden en hun verhalen laten zien hoe sterk geloof en doorzettingsvermogen konden zijn. Daarmee heeft de naamdag in Spanje ook nu nog een symbolische waarde, zelfs voor wie niet (meer) gelovig is.
Een levende traditie
Het stilstaan bij de naamdag in Spanje wordt ook gezien als een gebruik dat de band tussen geloof, familie en identiteit versterkt. Dat zijn nog steeds belangrijke waarden in het katholieke Spanje. Zelfs wie zich niet actief katholiek noemt, weet vaak nog op welke dag zijn of haar heilige wordt herdacht. In sommige regio’s, vooral in Andalusië en Galicië, is de naamdag net zo belangrijk als de verjaardag. Op school feliciteren leraren hun leerlingen en sommige mensen nemen wat lekkers mee naar kantoor.
Wie een samengestelde naam heeft, zoals María del Carmen of José Luis, mag twee keer per jaar feestvieren: een keer voor elk deel van de naam. En voor mensen met namen die niet in het santoral voorkomen, is er een alternatieve datum beschikbaar. Als je ook behoefte hebt aan een extra (verjaardag)feestje kun je op 2 oktober je naamdag vieren. Dit is de dag van de Santos Ángeles Custodios, ook wel de dag van de beschermengelen genoemd. Daarmee heeft iedereen een plekje in de kalender.
Bekende heiligen in oktober
In Nederland kennen we vooral de naamdag van de belangrijkste heiligen uit het santoral. Zo wordt op 4 oktober San Francisco de Asís herdacht, stichter van de franciscanen en patroon van dieren en natuur. Op 15 oktober volgt Santa Teresa de Jesús, de beroemde mystica en hervormster van de karmelieten. De allerbekendste heilige voor Nederlanders is natuurlijk San Nicolás, die in Spanje op 6 december wordt herdacht. In Nederland vieren we zijn komst echter al op 5 december: pakjesavond.
En heet jij toevallig Luis of Abraham? Dan is vandaag, 9 oktober, jouw dag: de naamdag van San Luis Bertrán, de Valenciaanse missionaris, en van San Abrahán, de bijbelse aartsvader. Benieuwd of jouw naam ook een eigen dag heeft in Spanje? Kijk dan hier – en ontdek wanneer jij een feestje voor je día del santo kunt vieren.