Saskia Plazier
Spanje en Marokko zitten deze week weer opnieuw met elkaar aan tafel voor een politiek topoverleg. Op de agenda staan vooral terugkerende thema’s: immigratie, veiligheid en drugshandel. Vanuit Rabat kwam echter een verrassende toevoeging: Marokko dringt aan op het bespreken van de maritieme grenzen in de Atlantische Oceaan. Daarmee raakt Rabat een gevoelige snaar, want volgens Spanje horen deze wateren onmiskenbaar bij de Canarische Eilanden.
Het topoverleg, dat woensdag en donderdag in Madrid plaatsvindt, is niet gebruikelijk: de laatste keer was twee jaar geleden. Sindsdien zijn de bilaterale verhoudingen tussen de twee landen uitzonderlijk goed. Politiek, economisch en op het gebied van migratie werken beide landen nauw samen. De kwestie van de maritieme grenzen tussen Marokko en Spanje is echter een beladen thema.
Spanje in conflict met Marokko over territoriale wateren
Wat Marokko precies wil
De nieuwe Marokkaanse eis draait om de afbakening van de territoriale wateren en de exclusieve economische zone (EEZ). Dat is het zeegebied tot 200 zeemijl uit de kust waarin een land exclusieve rechten heeft op natuurlijke hulpbronnen. Rabat wil de grens zo trekken dat ook de wateren rond Lanzarote, Fuerteventura en een deel van Gran Canaria onder Marokkaanse controle vallen. In de nieuwe plannen rekent Marokko bovendien de wateren van het bezette Saharaanse gebied mee. Spanje erkent deze claims niet. Volgens Madrid horen deze zones onmiskenbaar bij de Canarische Eilanden.
Belang zeegebied en Tropic Seamount
Het gebied waar Marokko aanspraak op maakt, is economisch en strategisch van enorm grote waarde. Op de zeebodem ligt de onderzeese berg Monte Tropic (Tropic Seamount), met uitzonderlijk hoge concentraties telurium, kobalt en mangaan. Deze metalen zijn onmisbaar voor batterijen, chips en groene technologie. In het gebied worden bovendien mogelijke olie- en gasreserves verwacht. De ligging is eveneens cruciaal: het gaat om een sleutelzone in de Atlantische aanvoerlijnen rond de Canarische Eilanden.
Marokko beroept zich op het ‘principe van billijkheid’
Volgens Rabat moet bij de afbakening van de maritieme grenzen tussen Marokko en Spanje niet automatisch de middellijn gelden. Marokko stelt dat het principe van billijkheid zwaarder moet wegen wanneer een uitgestrekte continentale kust tegenover een eilandengroep ligt. In dat argument hebben landen met een grote landmassa meer aanspraak dan een archipel, zoals de Canarische Eilanden. Spanje wijst die redenering af en houdt vast aan de middellijn, de standaardregel in het internationale zeerecht.
De bredere strategie van Marokko
Marokko wil al langer meer controle over zee, luchtruim en de grondstoffen. De nieuwe Marokkaanse eis over de maritieme grenzen tussen Marokko en Spanje maakt deel uit van die grotere geopolitieke strategie. Rabat voelt zich gesteund door VN-resolutie 2797, die het autonomieplan voor de Westelijke Sahara als uitgangspunt voor onderhandelingen noemt. Daardoor rekent Marokko ook de wateren van het Saharaanse gebied als eigen zone. Het land investeert intussen in projecten op zee, zoals visserij, grondstoffenwinning en energie.
Ook wil Rabat volledige controle over het luchtruim boven de Sahara, dat nu nog door Spanje wordt beheerd vanuit Las Palmas. Daarom bouwt Marokko nieuwe infrastructuur, zoals de verkeerstoren in Smara, een stad in de Westelijke Sahara. Een concrete stap richting een eigen luchtverkeerssysteem en het terugdringen van de Spaanse invloed in het gebied.
Spanje heeft nog niet officieel gereageerd op de nieuwe Marokkaanse eis. Voor de Canarische Eilanden blijft de kwestie een gevoelig dossier, zeker zolang Rabat wateren opeist die Spanje als onlosmakelijk Spaans beschouwt.
Spanje en Marokko op goede voet