Else Beekman
In het Andalusische Porcuna, een bescheiden stadje tussen de steden Córdoba en Jaén, hebben archeologen een van de grootste en best bewaarde Romeinse amfitheaters van Spanje opgegraven. Tot 2014 wist geen mens van het bestaan van deze Romeinse schat. Het amfitheater was volgens de onderzoekers groot genoeg voor naar schatting meer dan 10.000 toeschouwers en is binnenkort toegankelijk voor bezoekers.
Porcuna telt slechts 6.000 inwoners, maar staat sinds kort duidelijk op de kaart van van archeologen en geschiedenisliefhebbers. De reden? De indrukwekkende restauratie van het Romeins amfitheater van Obulco is bijna afgerond. Obulco was in de oudheid een stad die strategisch erg belangrijk was voor Julius Caesar. Het monument werd gebouwd in de 1e eeuw v.Chr. en was bijna twee milllennia verborgen onder de grond.
Tijdens werkzaamheden in 2014 in de wijk Hoyo Mendo kwam het pas bovengronds. Al snel konden archeologen bevestigen dat het om een zeer uitzonderlijke vondst ging. Al had men eerdere aanwijzingen voor de aanwezigheid van iets bijzonders, pas bij het aantreffen van muurresten, ellipsvorminge contouren van ruim 100 meter lang en fragmenten van tribunes konden geschiedkundigen de schaal en betekenis van het monument bevestigen.
Archeologisch topstuk van Obulco
Obulco, zoals Porcuna in de Romeinse tijd heette, speelde een sleutelrol in de burgeroorlogen van Rome. Julius Caesar gebruikte de stad als uitvalsbasis voor de Slag bij Munda tegen de zonen van Pompeius. Als beloning kreeg Obulco de status van municipium pontificiense. Dat bracht onder meer belastingvoordelen en het recht op muntslag met zich mee.
De grandeur van het Romeins amfitheater weerspiegelt die historische betekenis. Het complex ligt wel gedeeltelijk onder moderne bebouwing, maar dankzij opgravingen kon toch 30% van het bouwwerk worden blootgelegd. Hier kunnen bezoekers binnenkort onder meer de arena, tribunes, gevangenis voor gladiatoren en een stenen podium bewonderen. Een opvallend detail is de aanwezigheid van een zeldzame sillería almohadillada, een bouwtechniek met fors uitgehakte, rustiek ogende steenblokken die vooral bij monumentale Romeinse architectuur werd toegepast.
Economisch blijkt Obulco een belangrijke rol te hebben gespeeld. Dat werd recent duidelijk toen in dezelfde omgeving de oudste bekende stenen mal voor het slaan van munten op het Iberisch schiereiland werd gevonden. Deze mal uit de tweede eeuw voor Christus wijst erop dat de stad naast haar politieke belang ook een centrum was voor productie en handel.
Een project van miljoenen
De restauratie begon in 2023 dankzij een investering van meer dan drie miljoen euro. Die kwam uit regionale, nationale en Europese fondsen. In de zuidgevel is een bijzondere sillería ciclópea (cyclopische steenstructuur) blootgelegd, die grote indruk maakt op onderzoekers. Architect Pablo Millán werkt al sinds 2018 aan het behoud en de presentatie van het amfitheater binnen het bredere plan om het erfgoed van Porcuna open te stellen voor publiek. Volgens de gemeente Porcuna is de officiële opening van het Romeins amfitheater binnen zeer korte tijd te verwachten. De site zal worden geïntegreerd in het bestaande toeristische aanbod van de stad.
Begraafplaats uit Al Andalus en Romeinse resten gevonden in Ronda
Een openluchtmuseum in Andalusië
Het amfitheater is slechts één van de vele archeologische parels van Porcuna. Bezoekers kunnen ook de Romeinse domus met mozaïeken bekijken. Tevens zijn er de middeleeuwse Torre de Boabdil, het archeologisch museum, en de beroemde iberische beeldencollectie van Cerrillo Blanco te bewonderen. De beeldencollectie is de grootste in zijn soort in Spanje. Dat maakt van Porcuna feitelijk een openluchtmuseum waarin 3.000 jaar geschiedenis is te zien en te beleven, van Iberiërs tot de Romeinen en van de middeleeuwen tot vandaag.
Andere Romeinse amfitheaters in Spanje
Het amfitheater van Porcuna is niet de enige bijzondere vondst in zijn soort in Spanje. Zo vind je in Itálica, vlak bij Sevilla het grootste Romeinse amfitheater van het land. Hier was plek voor zo’n 25.000 toeschouwers. Ook het amfitheater van Mérida, in Extremadura is bijzonder om te bezoeken. Dit maakt deel uit van een indrukwekkend Romeins ensemble dat op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staat. Verder aan de oostkust, in Tarragona, ligt een bijzonder goed bewaard amfitheater pal aan zee. Het herinnert aan de tijd dat Tarraco de hoofdstad was van een Romeinse provincie.
Romeins heiligdom ontdekt in Valenciaanse grot Cova de les Dones