Else Beekman
De Spaanse regering vindt dat het stilzwijgen van Europa te lang heeft geduurd. Terwijl Israël zijn aanvallen in Gaza voortzet, pleit minister José Manuel Albares van Buitenlandse Zaken voor directe EU-maatregelen tegen Israël. Zijn voorstel ligt vandaag op tafel tijdens een overleg met Europese collega’s in Kopenhagen.
De beelden en berichten uit Gaza blijven de Europese politiek verdelen, maar Spanje is duidelijk: het is tijd voor actie. Volgens minister Albares kan de Europese Unie niet blijven toekijken terwijl burgers lijden onder wat hij omschrijft als een “onhoudbare situatie”. In een brief aan de EU-buitenlandchef Kaja Kallas benadrukt hij dat de Unie haar rol moet pakken, en wel nu.
Albares neemt naar de informele ministersbijeenkomst in Kopenhagen, de zogenoemde Gymnich, een lijst met ruim vijftien voorstellen mee. Die variëren van handelsmaatregelen tot het beperken van diplomatieke contacten met Israël. Steeds meer landen, waaronder Nederland, Zweden en Frankrijk, staan open voor strengere stappen.
Handel als drukmiddel
Een van de opvallendste punten in het Spaanse voorstel is het tijdelijk beperken van de handel met Israël, met name als het gaat om producten afkomstig uit illegale nederzettingen in Palestijns gebied. Spanje vindt dat er dringend duidelijke etikettering moet komen voor producten uit bezet gebied, en sluit zelfs een volledige importstop niet uit.
Frankrijk denkt in dezelfde richting en wil invoerheffingen op producten uit nederzettingen verhogen, zoals eerder is gedaan bij goederen uit Rusland en Belarus na de inval in Oekraïne.
Daarnaast ligt het idee op tafel om Israël voorlopig uit bepaalde EU-programma’s te weren, zoals het wetenschappelijke Horizon Europe. Een eerdere poging daartoe mislukte nog, maar volgens Spanje is het moment gekomen om door te pakken.
Verdeling binnen Europa blijft
Toch zijn niet alle lidstaten zover. Duitsland en Italië, die traditioneel dichter bij Israël staan, blijven terughoudend. Toch is ook daar de toon veranderd. Italië ondertekende eerder deze zomer nog een gezamenlijke oproep om de oorlog in Gaza per direct te stoppen.
Binnen de Europese Commissie klinkt intussen groeiende kritiek op het uitblijven van concrete stappen. Vier commissarissen, waaronder de Spaanse Teresa Ribera, stuurden een brief naar voorzitter Ursula von der Leyen met het dringende verzoek om te handelen. “In Gaza raakt de tijd op,” zegt Ribera tegen El País. “De Europese instellingen kunnen niet blijven zwijgen terwijl de bevolking daar lijdt.”
Maatschappelijke druk neemt toe
De druk komt niet alleen vanuit regeringen en diplomatieke kringen. Ook binnen de EU-instellingen zelf roeren medewerkers zich. Honderden ambtenaren en voormalige diplomaten vragen de Commissie om eindelijk een duidelijke koers te varen. Dat geluid krijgt nu steun vanuit meerdere hoeken.
Zo stellen Spanje, Nederland en Zweden voor om het commerciële deel van het Associatieverdrag met Israël op te schorten, en om opnieuw te stemmen over uitsluiting van Israël uit Europese programma’s. Ook willen ze gerichte sancties tegen Israëlische ministers die de tweestatenoplossing actief ondermijnen.
De boodschap van Spanje is duidelijk: woorden zijn niet meer genoeg. Er is actie nodig, en snel.