Else Beekman
De leider van de Spaanse oppositiepartij Partido Popular, Alberto Núñez Feijóo, waarschuwde onlangs publiekelijk voor zogenaamd “brandterrorisme” in Spanje. Volgens hem zou maar liefst 80 procent van de bosbranden in het land opzettelijk zijn aangestoken. Maar officiële cijfers laten een heel ander beeld zien.
Tijdens bezoeken aan getroffen gebieden in Galicië en León stelde Feijóo dat het overgrote deel van de branden bewust wordt aangestoken, door wat hij ‘brandterrorisme’ noemt. Hij riep burgers zelfs op om verdachte voertuigen in bossen te melden bij de politie.
Die alarmerende uitspraken zijn volgens dagblad El País echter niet gestaafd door statistieken. Volgens het Spaanse ministerie van Binnenlandse Zaken werd in 2023 slechts 7,64% van de bosbranden als “intentioneel” geregistreerd door de Guardia Civil. De meeste branden hadden een onbekende oorzaak, of waren het gevolg van nalatigheid, ongevallen of natuurlijke factoren zoals blikseminslag.
Het ministerie van Ecologische Transitie (Miteco) maakt daarbij onderscheid tussen:
- Intentioneel (met expliciete wil om brand te veroorzaken),
- Niet-intentioneel (zoals landbouwbranden, barbecuevuren of werkongelukken),
- Natuurlijk (zoals blikseminslag),
- Onbekende oorzaak, en
- Opnieuw opgelaaide branden.
De motivatie voor intentionele branden is volgens Miteco in meer dan twee derde van de gevallen gerelateerd aan landbouwactiviteiten: 37,8% voor het verwijderen van gewasresten, en 29,9% voor het regenereren van weidegrond. Dan was het vuur dus wel intentioneel, maar er was geen intentie om een grote brand te veroorzaken aanwezig.
Tussen 1 juni en 16 augustus 2025 werden volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken 31 mensen gearresteerd en 92 onderzocht in verband met bosbranden. Maar ook hieruit blijkt niet automatisch opzet: branden kunnen ook ontstaan door de hierboven genoemde nalatigheid of ongelukken.
Wat zeggen experts?
“Er is geen enkel bewijs dat de meerderheid van de bosbranden in Spanje opzettelijk wordt aangestoken,” zegt Ferran Dalmau, bosbouwkundig ingenieur en directeur van een milieutechnisch adviesbureau. Hij wijst erop dat sinds 2003 de wetgeving het economisch voordeel van brandstichting vrijwel heeft weggenomen. Het wijzigen van landgebruik na een brand is gedurende 30 jaar verboden.
De Spaanse justitie classificeerde in 2024 ongeveer 24% van de branden die strafrechtelijk werden onderzocht als “intentioneel”. Zelfs binnen die categorie vallen dus ook kleinere conflicten en persoonlijke vetes, naast brandstichting met criminele motieven.
De PP verwees als onderbouwing van Feijóo’s beweringen naar enkele oudere nieuwsartikelen. Die gaan echter meestal over “menselijke oorzaken” van branden. Een veelomvattende categorie waartoe ook nalatigheid, ongevallen en landbouwpraktijken behoren. Die categorie is dus veel ruimer dan het bewust aansteken van vuur.
Waarom de verwarring?
De verwarring lijkt deels te komen door het verschil tussen administratieve en strafrechtelijke definities. Waar een technisch rapport een brand als “intentioneel” kan bestempelen omdat iemand bewust vuur gebruikte (bijvoorbeeld voor landbouw), vereist het strafrecht een aantoonbare intentie om schade te veroorzaken.
Zo kan een landbouwbrand die uit de hand loopt, als een ongeluk worden beschouwd als er voorzorgsmaatregelen waren genomen. Gebeurt dit zonder enige voorzorg en met het risico dat natuurgebied mee afbrandt, dan kan sprake zijn van opzettelijke brandstichting.
Overigens wordt in officiële documenten onderscheid gemaakt tussen verschillende soorten daders:
- Een brandstichter handelt doelbewust, vaak met een bepaald motief.
- Een pyromaan handelt vanuit een psychische aandoening (piromanie) en zoekt geen voordeel of wraak, maar volgt een onweerstaanbare drang.
Voorzichtigheid met grote woorden geboden
Hoewel het risico op brandstichting reëel is en sommige branden inderdaad met opzet worden aangestoken, tonen de officiële cijfers aan dat dit lang niet in 80% van de gevallen gebeurt. Het gebruik van de term ‘brandterrorisme’ schetst volgens El País een beeld dat niet overeenkomt met de realiteit, en kan bijdragen aan onnodige angst of polarisatie.