Else Beekman
Twee maanden na de veelbesproken leegloop van het stuwmeer van Alcollarín, in de Spaanse provincie Cáceres, begint er meer duidelijkheid te komen over wat er precies is gebeurd en wat de gevolgen zijn. Waar het eerdere beeld dat van een milieuramp was, wijzen recente verklaringen en onderzoeken op een complexer verhaal. De autoriteiten erkennen dat er fouten zijn gemaakt, maar houden vol dat de ingreep noodzakelijk was om een ecologische crisis op lange termijn te voorkomen.
De hydrografische confederatie van de rivier de Guadiana (CHG) heeft inmiddels aan factcheckwebsite Maldita.es bevestigd dat het aantal dode vissen aanzienlijk is na de leegloop van het stuwmeer. Vooral veel exemplaren van de inheemse barbeel gingen dood. De instantie benadrukt echter dat een volledig reddingsplan van de soort technisch onhaalbaar was, gezien de omvang van het stuwmeer en de zomerse temperaturen op het moment van leegloop.
Het vrijgekomen water uit het stuwmeer van Cáceres is volgens de CHG niet verspild, maar gebruikt voor irrigatie in de landbouwregio Vegas Bajas, om verspilling te voorkomen. Bovendien werd de waterreserve niet in één keer geleegd, maar op progressieve wijze. Eerder berichten meldden dat het stuwmeer vol zat en daarmee dus ruim 50 hectometer water verloren is gegaan, maar in werkelijkheid zat het op 36% van zijn capaciteit.
Milieuramp in Spanje na leegpompen stuwmeer
Het aangekondigde rapport van de CHG moet duidelijk maken in welke mate de invasieve vissoort – de Aziatische Pseudorasbora parva – is uitgeroeid, en of de getroffen maatregelen effectief waren. Ook wordt onderzocht of de soort zich toch verder heeft verspreid naar de rivier de Ruecas en het Guadiana-stroomgebied, zoals critici vrezen.
Ecologen: ‘Noodzakelijk, maar gebrekkig uitgevoerd’
Bioloog Francisco José García, gespecialiseerd in biodiversiteit, noemt de maatregel nog steeds “onvermijdelijk gezien de ernst van de plaag”. Wel stelt hij dat de uitvoering beter had gekund. “Er was te weinig afstemming tussen de technici en lokale belanghebbenden. Daardoor ontstond het beeld van een ramp, terwijl het om een gepland ecologisch herstelproject ging.”
Ook Nuria Hernández Mora van de Fundación Nueva Cultura del Agua waarschuwt dat de situatie in het stroomgebied van de Guadiana structureel zorgelijk is. “De Pseudorasbora parva is slechts één symptoom van een dieper probleem: het gebrek aan ecologisch waterbeheer in de regio.”
Reactie van bewoners en bestuurders
Inwoners van dorpen als Alcollarín en Zorita blijven kritisch. Burgemeester Juan Salvador Calzas zegt dat “de pijn en het verlies voor de gemeenschap groot blijven”. Hij staat wel open voor overleg met de CHG over herstel van het ecosysteem en toeristische herontwikkeling. De omgeving van het stuwmeer was de laatste jaren in opkomst als bestemming voor vogelspotters en sportvissers.
Voormalig minister van Milieu Paco Castañares, die de actie eerder een “barbaarse fout” noemde, erkent inmiddels dat het probleem van invasieve soorten groter is dan gedacht. “Maar dat rechtvaardigt niet de manier waarop dit is uitgevoerd,” zegt hij. “Wat ontbreekt is transparantie en een langetermijnvisie.”
Herstelplannen na leegloop en vooruitblik
De CHG heeft aangekondigd dat er de komende maanden herstelwerkzaamheden zullen plaatsvinden. Daarbij worden onder andere water- en moddermonsters geanalyseerd, oevervegetatie hersteld en nieuwe populaties van inheemse vissen voorbereid voor herintroductie in 2026. Dat gebeurt in samenwerking met de Junta de Extremadura en lokale milieugroepen.
Milieuorganisatie Ecologistas en Acción blijft aandringen op openbaarmaking van alle onderzoeksdata en pleit voor strengere controle op het gebruik van stuwmeren voor soortbeheer. “Het publiek heeft recht op open informatie,” zegt woordvoerder Julio César. “Zonder transparantie blijft het wantrouwen bestaan.”