Else Beekman
Een opmerkelijke en onaangekondigde video van Juan Carlos I zorgt voor opschudding in Spanje. De voormalige koning verspreidde eigenhandig een boodschap, net voor de publicatie van zijn memoires. Het koninklijk huis reageert koel en noemt het initiatief ‘onnodig en ongepast’.
Het filmpje, waarin Juan Carlos I recht in de camera spreekt met een Spaanse vlag op de achtergrond, begon eerder deze week rond te gaan via WhatsApp en werd later opgepikt door RTVE. Het duurt anderhalve minuut en is gericht aan de Spaanse jeugd. “Vooral voor wie de geschiedenis van Spanje niet kent”, zegt hij. Hij roept op om de Transitie (de overgang van dictatuur naar democratie) te erkennen als een collectieve prestatie. “Met generositeit en inzet hebben wij bereikt wat Spanje vandaag is”, aldus de emeritus-koning.
Geen deepfake
Hoewel de stijl en setting aanvankelijk leken op een deepfake, bevestigden bronnen maandagmiddag de echtheid van de opname. Het filmpje is volgens zijn entourage op 30 oktober opgenomen in Vitoria, waar hij kort verbleef voor medische tests, voordat hij doorreisde naar Cascais en Sanxenxo voor een zeilwedstrijd. Volgens bronnen zou er mogelijk nog meer videomateriaal bestaan.
Koninklijk huis niet op de hoogte
Wat deze video extra opvallend maakt, is dat het koninklijk huis er niet vooraf over geïnformeerd was. Tegenover de Spaanse krant ABC en persbureau Europa Press verklaarden woordvoerders van Zarzuela dat de opname “niet gepast en niet nodig” was. Men vermoedt dat het doel van de video vooral promotioneel is, in aanloop naar de verschijning van zijn boek in Spanje. De memoires, getiteld Reconciliación, worden daar op 3 december uitgebracht, precies op de vijftigste verjaardag van zijn troonsbestijging. In Frankrijk is het boek al sinds begin november te koop.
Normaal houdt het hof zich afzijdig van zijn doen en laten sinds Juan Carlos in 2019 formeel aankondigde zich terug te trekken uit het openbare leven. Sinds de zomer van 2020 woont hij grotendeels in Abu Dhabi.
Boodschap voor de toekomst en de geschiedenis
De videoboodschap is duidelijk bedoeld als introductie op zijn memoires. Juan Carlos verklaart: “Ik heb de moeite genomen deze herinneringen op te schrijven, zodat jullie ouders historische momenten kunnen herbeleven, en jullie, jongeren, recente geschiedenis leren kennen zonder gekleurde verdraaiingen.”
Hij benadrukt dat hij de Transitie van Spanje “in de eerste persoon” heeft meegemaakt en gebeurtenissen beschrijft die “de toekomst van het land” hebben beïnvloed. Daarbij onderstreept hij ook het belang van de monarchie in dat proces: “De monarchie heeft een essentiële rol gespeeld in de Transitie, en via haar institutionele positie hebben we Spanje verbonden met de rest van de wereld.”
De video eindigt met een steunbetuiging aan koning Felipe VI: “Ik vraag jullie mijn zoon te steunen in de zware taak om alle Spanjaarden te verenigen en ervoor te zorgen dat Spanje een relevante rol in de wereld blijft spelen. Dank dat jullie naar me wilden luisteren. Een warme groet.”
Ophef en timing
De timing van het video van Juan Carlos is opvallend. Slechts negen dagen eerder herdacht Spanje de vijftigste verjaardag van de democratische Transitie en van zijn eigen troonsbestijging. Juan Carlos was toen opvallend afwezig. Door nu een eigen boodschap te delen, lijkt hij zich alsnog publiekelijk in het debat te mengen.
Het koninklijk huis ziet dit als een ongewenste inmenging die de positie van koning Felipe kan ondermijnen, zeker nu de publicatie van het boek al voor spanningen zorgt. De kloof tussen vader en zoon en tussen verleden en heden lijkt daarmee alleen maar zichtbaarder te worden.
Juan Carlos I hoopt dat Spanjaarden hem vergeven