Else Beekman
Een enorme vuurwolk (pirocumuluswolk) heeft dinsdag in de provincie Lérida in een recordtempo duizenden hectaren landbouwgrond in vlammen doen opgaan. De vuurwolk bereikte een hoogte van maar liefst 14 kilometer en veroorzaakte extreme winden die de brand onvoorspelbaar maakten. Twee mensen kwamen om het leven, terwijl ruim 20.000 inwoners tijdelijk moesten schuilen.
Een pirocumulus is een kolossale wolk van hete gassen en waterdamp die ontstaat wanneer een brand zoveel energie produceert dat hij zijn eigen weersysteem creëert. Luis Berbiela van de Fundación Pau Costa vertelt aan dagblad El País dat het werkt het als een soort enorme warmtepomp: hete lucht stijgt razendsnel op, botst tegen hogere luchtlagen, condenseert en stort vervolgens weer neer in de richting van het vuur. Hierdoor ontstaan chaotische windstromen en zelfs elektrische ontladingen.
De grote natuurbrand in Lleida ontwikkelde zich zo snel dat de vlammen in een half uur snelheden tot 28 kilometer per uur bereikten. Ter vergelijking: bij een ‘normale’ snelle brand verplaatsen vlammen zich op een snelheid van zo’n 7 à 8 kilometer per uur.
Oorzaken en omstandigheden
De fatale brand begon in de comarca Segarra, op een moment dat veel graanvelden klaarstonden om geoogst te worden. Volgens bosbrandexpert Edgar Nebot lagen de velden vol droog, licht materiaal dat ideaal was als brandstof. Ook de eerste hittegolf van het jaar speelde een grote rol: door uitzonderlijk hoge temperaturen was de vegetatie extra droog.
Ironisch genoeg hebben overvloedige regenbuien in het voorjaar eerst gezorgd voor een groene, dichtbegroeide omgeving. Toen het hete, droge weer toesloeg, veranderde dit in een enorme hoeveelheid gortdroog en brandbaar materiaal.
Zesde generatie branden: een nieuwe uitdaging
De brand in Lérida wordt door experts gezien als een voorbeeld van een ‘zesde generatie brand’. Deze natuurbranden zijn zo intens dat traditionele middelen om ze in te dammen nauwelijks werken. Die ontstaan als gevolg van klimaatverandering. Ze ontwikkelen zich op een zodanige manier dat er zoveel energie vrijkomt van het vuur dat de meteorologie er omheen veranderd. Dan kan er een vuurstorm ontstaan met nieuwe brandhaarden waardoor het vuur nog moeilijker onder controle te houden is. De ontwikkeling van de vlammen niet meer te voorspellen waardoor deze praktisch onmogelijk nog te blussen is. Ze veroorzaken hun eigen microklimaat en maken evacuatie vrijwel onmogelijk. “Het gevaar is echt. We moeten accepteren dat dit de nieuwe realiteit is”, aldus Berbiela.
De vuurwolk dwong brandweerteams zich tijdelijk terug te trekken vanwege de levensgevaarlijke omstandigheden. Pas rond elf uur ’s avonds werd het bevel tot binnenblijven in verschillende dorpen opgeheven.
Gevolgen en vooruitblik
In totaal ging ongeveer 5.500 hectare verloren. De economische schade voor boeren is enorm, want veel oogst is compleet verbrand. De verwachting is dat dit soort extreem snelle branden vaker gaan voorkomen door klimaatverandering. Volgens de brandweer van de Catalaanse overheid is betere preventie en voorbereiding cruciaal, vooral in kwetsbare landbouwgebieden.
De grote natuurbrand in Lérida onderstreept de noodzaak om landbouw en natuurbeheer aan te passen aan een warmer en droger klimaat. Anders zullen vuurwolken zoals deze geen uitzondering meer zijn, maar een nieuwe norm.
Brand Zuid-Spanje is ‘voorproefje van wat er kan gebeuren als we niets doen’