Else Beekman
De barometer werd uitgevoerd in opdracht van de Spaanse krant ABC die de resultaten op zondag 16 augustus publiceerde midden in een stormachtige tijd voor de Spaanse monarchie, waarin Juan Carlos Spanje heeft verlaten, terwijl het land zich in zwaar economisch weer bevindt als gevolg van de pandemie. Hier moet wel bij vermeld worden dat ABC een fervent voorstander is van de monarchie en bekend staat als een conservatieve, koningsgezinde en katholieke krant.
Hoogste waardering voor koningin Sofía
Ondanks de turbulente omstandigheden hebben de voor de barometer ondervraagde personen een hogere waardering gegeven aan Felipe VI en zijn echtgenote koningin Letizia, aan koningin Sofía en aan voormalig staatshoofd Juan Carlos I. Kroonprinses Leonor (14 jaar) en haar zus prinses Sofía (13) zijn niet meegenomen in het onderzoek. Koningin Sofía (81) staat op een veilige eerste plaats en krijgt met een 7,2 de hoogste waardering. In 2018 was dit een 6,7. Ook al verschijnt zij minder in het openbaar en was zij, tijdens de crisis die ook haar raakte, discreet op de achtergrond. Koning Felipe volgt zijn moeder op de lijst, en steeg van een 6,3 in 2018 naar een 6,9. Koningin Letizia staat op de derde plaats, met een 5,8. Met een verschil van een punt is zij is de grootste stijger ten opzichte van twee jaar geleden. De minste waardering kreeg Juan Carlos, die ondanks de recente schandalen en zijn vertrek naar het buitenland, van een 4,9 naar een 5,2 ging.
Voorbeeldfunctie
Nu Felipe zes jaar koning van Spanje is, vindt het merendeel (59,6%) van de Spanjaarden dat hij in zijn handelen meer op zijn moeder dan op zijn vader lijkt. En als er iets is waar de meeste Spanjaarden (82,9%) het over eens zijn, dan is het wel dat het staatshoofd bij uitstek een voorbeeldfunctie heeft. Ook Felipe zelf, dat heeft hij regelmatig in het openbaar duidelijk gemaakt. Over het algemeen heeft Sofía zich altijd een ware koningin getoond en waren er in haar leven weinig grote verschillen tussen haar openbare leven en privéleven. Juan Carlos daarentegen toonde op institutioneel gebied onberispelijk gedrag, maar heeft in zijn privéleven onverklaarbare fouten gemaakt.
Persoon staat ter discussie, niet het instituut
De barometer laat zien dat Spanjaarden een duidelijke lijn trekken tussen verantwoordelijkheden van de kroon en van de vorst als persoon. 74% vindt dat de strafrechtelijke verantwoordelijkheid bij de persoon ligt, niet bij de staat. In deze tijd, met een crisis in de gezondheidszorg en op economisch en sociaal gebied, verlangen de Spanjaarden naar staatsrechtelijke stabiliteit om de problemen het hoofd te kunnen bieden.
De rol van de partijen
In het onderzoek is ook gevraagd naar de rollen van de verschillende politieke partijen toen in maart de crisis met Juan Carlos uitbrak, Felipe afzag van zijn erfenis en de jaarlijkse toelage die Juan Carlos van de staat ontving, stopzette. Hiermee leek Felipe zich volledig van zijn vader te distantiëren. Sinds die tijd heeft de regering druk uitgeoefend op het koninklijk paleis Zarzuela, de residentie van Juan Carlos en zijn vrouw om de afstand tot Juan Carlos te vergroten tot hij uiteindelijk zijn aftocht aankondigde. 36,4% van de ondervraagden vindt dat premier Sanchez het vertrek van het voormalig staatshoofd heeft afgedwongen om de Kroon te verzwakken. 52% deelt deze mening niet.
Verdeeldheid in de politiek
Het managen van de crisis en het besluit om de aftocht van Juan Carlos te forceren, hebben geleid tot een enorm politiek debat. Zelfs binnen het kabinet, waar de leden van de PSOE en Unidas Podemos lijnrecht tegenover elkaar stonden in deze zaak. 68,6% van de geraadpleegde personen keurt het beleid van alle politieke partijen in deze crisis af en is van mening dat sommige partijen zich de rol van de Kroon en de Grondwet proberen toe te eigenen. 62,3% gelooft dat de verbindende rol van het koningshuis de oorzaak is van de aanvallen die zijn ingezet door de partijen die streven naar onafhankelijkheid.
Tip voor de media
De resultaten van de enquête laten, naar aanleiding van de crisis rondom Juan Carlos, ook een waarschuwing aan de media zien. 82,4% van de ondervraagden vindt dat de pers veeleisender moet zijn naar de regering.
Monarchie als ambassadeur voor het Spaanse bedrijfsleven
Spaanse ondernemers zijn unaniem van mening dat de parlementaire monarchie gehandhaafd moet blijven. El Economista heeft verschillende werkgeversorganisaties en brancheorganisaties bevraagd. De meeste bedrijven vinden dat in deze tijd van crisis alleen al het onderzoeken van een verandering in het systeem ‘van staatsrechtelijke stabiliteit die door de parlementaire monarchie wordt geboden’ al schadelijk zou kunnen zijn’.
De monarchie is op meerdere terreinen waardevol geweest: als onvoorwaardelijke steun aan het merk Spanje en de Spaanse onderneming, door het bevorderen van modernisering en internationalisering en als belangrijkste ambassadeur om de belangen van het land in het buitenland te behartigen. Juan Carlos I heeft zich gedurende zijn bijna 40 jaar als koning van Spanje altijd ingezet als ambassadeur voor het Spaanse bedrijfsleven en daarmee ‘bewerkstelligd dat enorm veel Spaanse bedrijven internationale markten hebben kunnen betreden en in veel landen succesvol zijn’ en ‘een staatshoofd moet een rol vervullen in de marketing en promotie van het land dat hij vertegenwoordigt, en Juan Carlos I heeft dit goed gedaan’. Aldus een samenvatting van de meningen van verschillende Spaanse werkgeversorganisaties en brancheorganisaties, waaronder CEOE, CEPYME, Ondernemerskring. Acotex (textielsector), Auetransmer (transport en vrachtsector) en de horecafederatie.