Wet Dierenwelzijn faalt bij branden: dieren en redders zijn slachtoffer

De recente bosbranden in Spanje hebben opnieuw pijnlijk duidelijk gemaakt dat er geen nationaal noodprotocol bestaat voor dieren in rampgebieden. Dierenartsen, activisten en betrokken burgers luiden de noodklok. Ondanks de invoering van de Wet op Dierenwelzijn in 2023, is er slechts één regio die daadwerkelijk handelt: de Canarische Eilanden.

In Tres Cantos, Madrid, kwamen meer dan honderd dieren om in de vlammen. Een man verloor zijn leven toen hij probeerde paarden uit een manege te redden. Volgens Matilde Cubillo van FAPAM had betere organisatie en beschikbaarheid van middelen dit kunnen voorkomen. “Hij is niet de eerste die omkomt bij een poging om dieren te redden,” zegt ze. Er was een plan, maar de mensen konden de paarden niet evacueren omdat de wegen waren afgesloten. “Er moet toegang zijn tot dieren, zonder mensenlevens in gevaar te brengen,” stelt ze.

Geen hulp

Fernando Sánchez van stichting Salvando Peludos trof er een verwoest landschap aan. Dode schapen lagen verspreid, andere dieren stonden waren ernstig verbrand en in paniek. Niemand greep in. Samen met dierenartsen verzorgde hij tot honderd dieren, waarvan de meesten geëuthanaseerd moesten worden.

Ravage

Herminio Mangas uit Salamanca verloor honderden dieren. De Guardia Civil hield hem tegen toen hij zijn stallen wilde bereiken. Toen hij op 15 augustus eindelijk zijn vijf veehouderijen kon bereiken – verspreid over 700 hectare – lagen er vleeskoeien met ernstige brandwonden, twee verkoolde kalveren, zeven dode geiten, een schaap met twee lammeren en een hond. In totaal woonden er zo’n 5.000 dieren op het terrein. “Wat ik zag, was pure verwoesting,” zegt hij.

Dierenasiel wonder boven wonder gespaard

Op 17 juli zag Maricarmen Quejido, verantwoordelijk voor dierenasiel Las Nieves in Casarrubios del Monte, een rookpluim boven een dorp op 15 kilometer afstand. Ze belde direct 112. Een half uur later kleurde de lucht rood en was het asiel omsloten door rook. Ze belde opnieuw: “We zitten hier met 300 dieren en vier mensen, kom alsjeblieft helpen.”

Pas een uur later trokken de vlammen over het terrein. Wonder boven wonder overleefden bijna alle dieren — slechts één hond stierf door verstikking. “We begrijpen nog steeds niet hoe we het hebben overleefd,” zegt Quejido. “Toen een brandweerman later belde om te vragen hoe het ging, zei ik: goed, maar niet dankzij jullie. Er was geen evacuatieplan, geen hulp, geen bescherming. Alleen geluk.”

Preventie is cruciaal

Zowel Requena als Cubillo pleiten voor preventieve maatregelen. Denk aan vooraf vastgestelde evacuatieplaatsen en samenwerking met bosbrandbestrijders. Tijdens de overstromingen in Valencia duurde een rit van 15 minuten plots vijf uur. Cubillo werkt aan een overzicht van alle dierenlocaties: veehouderijen, jachtgebieden en asielen.

Vier jaar geleden graasden schapen rond het asiel van Quejido. Daardoor bleef het struikgewas laag. Dit jaar was de situatie anders: veel regen, hoog struikgewas, geen grazers. De vlammen hadden vrij spel.

Brandweer-ezels: Spanjes verrassende bondgenoten tegen bosbranden

Wat een noodprotocol moet regelen

Volgens Manuel Lázaro van de Veterinaire Vereniging van Madrid moet een noodprotocol meer zijn dan een papieren plan. Er moeten duidelijke contactlijnen zijn met interventieteams die snel kunnen handelen. De benodigde materialen en middelen moeten direct beschikbaar zijn, zonder bureaucratische omwegen. En er moet vooraf bepaald zijn waar dieren naartoe gebracht kunnen worden, afhankelijk van het soort ramp en het type dier. In Tres Cantos bleek hoe moeizaam dit in de praktijk gaat: materiaal moest via een distributeur worden geregeld en werd uiteindelijk betaald uit eigen middelen van de vereniging.

Wetgeving zonder uitvoering: Valencia en Extremadura

In Valencia verplicht de wet gemeenten om opvanglocaties voor dieren aan te wijzen bij noodsituaties. In de praktijk gebeurt dat niet. Advocate Amparo Requena, voorzitter van dierenorganisatie Modepran, zag hoe haar opvang werd getroffen door een tornado. “Stormen en overstromingen zijn hier normaal. Veel dieren hadden gered kunnen worden,” zegt ze.

Ook in Extremadura erkent wet 10/2019 het belang van dierenbescherming bij rampen. Toch ontbreken operationele richtlijnen. Er is geen duidelijkheid over hoe maatregelen moeten worden toegepast. De wet blijft daarmee een papieren belofte.

Canarische Eilanden als voorbeeld

Na rampen in 2017, 2019 en 2021 ontwikkelden de Canarische Eilanden een evacuatieprotocol. Tijdens de vulkaanuitbarsting op La Palma werden meer dan 300 huisdieren en evenveel vee geëvacueerd. Via de app Zoocan Emergencias beheren dierenartsen en vrijwilligers de opvang. Behandelingen, aandoeningen en eigenaargegevens worden geregistreerd.

Bron: ELPAÍS

17-jarige opgepakt in Santiago, Spanje telt al 32 arrestaties voor bosbranden