Else Beekman
In Spanje is deze week het megaproces begonnen tegen een groep oud-politici, zakenmensen en ambtenaren die worden verdacht van grootschalige fraude bij de ontwikkeling van windparken in de regio Castilla y León. Tien jaar na het uitbreken van het schandaal, bekend als de windparkenfraude, staat er nu daadwerkelijk iets op het spel: voor 15 verdachten eist het Openbaar Ministerie in totaal 138 jaar cel en bijna 850 miljoen euro aan boetes.
De grootschalige fraude zou tussen 2005 en 2015 hebben plaatsgevonden. In die periode nam hernieuwbare energie een enorme vlucht in Spanje dankzij belastingvoordelen. Juist die lucratieve omstandigheden maakten de sector aantrekkelijk voor dubieuze constructies, waarbij vergunningen voor windparken slechts werden verleend als daar persoonlijke voordelen tegenover stonden.
Windenergie als goudmijn, voor enkelen
Het draait allemaal om de vraag hoe honderden windprojecten in die jaren zijn goedgekeurd. Volgens justitie werd de markt systematisch gemanipuleerd door topambtenaren van de regionale overheid. Daaronder de toenmalige vice-minister van Economische Zaken Rafael Delgado (Partido Popular). Hij zou het netwerk hebben opgezet dat bepaalde welke projecten groen licht kregen, en onder welke voorwaarden. Hij heeft de zwaarste eis voor zijn kiezen gekregen: 42 jaar gevangenis en 239 miljoen euro aan boete.
De constructie werkte als volgt: ontwikkelaars kregen alleen een vergunning als zij akkoord gingen met de deelname van ‘lokale bedrijven’ in hun project. Deze bedrijven bleken vaak bevriend met de politiek of direct gelinkt aan de betrokken ambtenaren. Zo werden ‘ongewenste’ partijen buitenspel gezet.
Milieuorganisatie Ecologistas en Acción treedt op als civiele partij en meent dat bedrijven die niet meewerkten of simpelweg niet als ‘lokaal genoeg’ werden beschouwd, structureel werden geweerd. Tenzij men bereid was concessies te doen aan de juiste mensen, strandden projecten en verdampten investeringen.
Illegale winsten, doorgeschoven naar de energierekening
De winsten voor de bevoorrechte ‘lokale’ bedrijven waren groot. Zij konden goedkoop instappen zonder zelf risico te lopen of inhoudelijke bijdrage te leveren. Vervolgens konden zij hun aandelen na vergunningverlening met flinke winst verkopen. Ondertussen deden ervaren spelers als Iberdrola de rest van het werk rond de technische realisatie.
Volgens de aanklacht gaat het in totaal om 75 miljoen euro aan illegale commissies. Indirect werden deze kosten via hun energierekening doorgeschoven naar consumenten. De zaak gaat dus om meer dan alleen overheidsfraude en heeft de gewone Spanjaard ook hard in zijn portemonnee geraakt.
Een langdurig proces
Het proces van 43 zittingsdagen vindt plaats in Valladolid tussen 15 september en eind januari 2026. In totaal zullen 84 getuigen en 19 experts worden gehoord. Daarna volgt de ondervraging van de verdachten, de bespreking van schriftelijke bewijzen en tot slot de slotpleidooien.
Niet elke mogelijk betrokkene verschijnt voor de rechter. Twee hoofdrolspelers zijn inmiddels overleden. Het gaat om de voormalig energiefunctionaris Manuel Ordóñez en ex-minister Tomás Villanueva, eveneens van de Partido Popular. Ook opmerkelijk: de rechter heeft geweigerd om oud-regiopresident Juan Vicente Herrera en voormalig minister Pilar del Olmo, beide eveneens van de PP, als getuige op te roepen.
De uitkomst van dit proces zal niet alleen bepalen wie straf krijgt, maar ook in hoeverre de Spaanse overheid bereid is schoon schip te maken in een sector die cruciaal is voor de toekomst van het land.
Lanzarote maakt ruim baan voor zonneparken en windmolens