Else Beekman
Ook bij Nederlanders is Barcelona al jarenlang een van de populairste stedentripbestemmingen. De Catalaanse stad, die naast Gaudí, architectuur en tapas ook nog eens een strand heeft, trekt jaarlijks miljoenen toeristen. Die populariteit heeft echter een keerzijde: druk op de woningmarkt en een explosie van illegale vakantieverhuur.
Volgens de gemeente telt de stad op dit moment zo’n 800 vakantieverblijven zonder vergunning, ongeveer 8% van het totale aantal. Sinds de invoering van een vernieuwde aanpak in 2017 treedt het stadsbestuur daar stevig tegen op. In de afgelopen jaren zijn al meer dan elfduizend illegale vakantieverblijven opgespoord. De gemeente maakt hierbij gebruik van slimme technologie, gecombineerd met ouderwets menselijk speurwerk.
Webcrawlers tegen illegale vakantieverhuur
Voor de opsporing maakt de gemeente gebruik van een speciaal daarvoor opgericht inspectieteam: El Dirección de Servicios de Inspección (DSI). Dit team telt ruim dertig medewerkers en gebruikt zogeheten webcrawlers. Softwareprogramma’s die websites automatisch en systematisch doorzoeken. Zo kunnen de inspecteurs in recordtijd tienduizenden advertenties op platforms als Airbnb ‘scannen’ en verdachte patronen signaleren. Bijvoorbeeld wanneer er plotseling nieuwe woningen opduiken op het moment dat er grote evenementen zoals het Mobile World Congres plaatsvinden in de stad.
De software kijkt verder dan alleen het ontbreken van een vergunning. Omdat sommige vormen van tijdelijke of seizoenverhuur geen vergunning vereisen, analyseert de tool ook beschikbaarheidskalenders, locatieverwijzingen en het type aanbod. Pas wanneer het systeem voldoende verdachte signalen oppikt, nemen menselijke inspecteurs het over.
Menselijk speurwerk
De inspecteurs analyseren vervolgens recensies en foto’s, en gaan op zoek naar aanwijzingen zoals gevels, ramen of uitzichten. Ook letten ze op dingen als metrostations of bezienswaardigheden om zo het adres van een woning te achterhalen. Als ze denken de juiste locatie te hebben gevonden, trekken ze de straat op voor een fysieke controle. Daarbij krijgen ze vaak hulp van buurtbewoners, die door toeristenoverlast graag meewerken. Soms duurt het weken of maanden voordat de illegale verhuur daadwerkelijk kan worden bevestigd, maar de inzet loont. Sinds de start van het beleid in 2017 op initiatief van de toenmalige burgemeester Ada Colau, zijn meer dan 15 duizend advertenties verwijderd en ruim 11 duizend handhavingszaken gestart. En hoewel het aantal toeristische verblijven langzaam afneemt, blijft toezicht noodzakelijk: Barcelona is na Madrid nog altijd de stad met de meeste toeristenverblijven van Spanje.
Illegale verhuurnetwerken
De grootste uitdaging komt inmiddels niet meer van individuele verhuurders, maar van georganiseerde netwerken. Deze ‘verhuurmaffia’, verhuurt vaak verschillende panden tegelijk en gebruikt valse adressen om inspecties te omzeilen. Soms zetten ze meerdere advertenties online voor één en hetzelfde appartement. In bepaalde gevallen worden woningen zelfs illegaal verbouwd om meer toeristen te kunnen huisvesten. Ook hier handhaaft de gemeente waar mogelijk, maar controle blijft lastig. Momenteel zijn er nog 26 van dit soort netwerken actief, tegenover 38 twee jaar geleden.
Airbnb onder vuur vanwege illegale vakantieverhuur
Volgens de gemeente is Airbnb verantwoordelijk voor het overgrote deel van de illegale vakantieverhuur: zo’n 90% van de verdachte advertenties komt van dat platform. Andere platforms zoals Booking reageren veel sneller op meldingen. Van de circa 28.000 toeristische aanbiedingen in de stad zijn er 20.000 afkomstig van Airbnb. Maandelijks komen daar zo’n 2.500 advertenties bij, waarvan 300 tot 400 als verdacht worden aangemerkt. Toezichthouders klagen al jaren over het gebrek aan medewerking vanuit het platform. Advertenties vermelden zelden een exact adres en verhuurders worden nauwelijks gecontroleerd. Zo troffen de DSI-inspecteurs ooit een verhuurder aan met de naam James Bond, compleet met ID-nummer 00000007.
In 2018 werd afgesproken dat Airbnb illegale advertenties binnen tien dagen offline zou halen. De gemeente zegt echter dat deze afspraak niet meer wordt nageleefd. Airbnb stelt juist zorgvuldiger te willen werken. Barcelona overweegt nu juridische stappen.
Nieuwe koers ingezet voor 2028
Als het aan het stadsbestuur ligt, zijn toeristische appartementen in woonhuizen vanaf 2028 volledig verleden tijd. Vanaf dat moment mogen toeristen in Barcelona alleen overnachten in erkende hotels en hostels. Zodra dat doel is bereikt, heeft de gemeente al een nieuw plan klaarliggen om de handhavingscapaciteit van de stad elders in te zetten: dan wil men zich op andere misstanden richten. Denk aan illegale terrassen, supermarkten en de zogenoemde ‘dark kitchens’, de keukens waar alleen gekookt wordt voor bezorgingsdiensten.
Dit artikel werd vertaald en bewerkt door Saskia Plazier, stagiaire van de ITV Hogeschool in Utrecht
Barcelona vraag bewoners om hulp bij illegale verhuur aan toeristen