Else Beekman
Andalusië trekt aan de bel: honderden dorpen lopen leeg en de regio dreigt op termijn bevolkingsverlies te lijden. Met een ambitieus plan dat als prioriteit voor de huidige regering wordt gepresenteerd, wil de Junta de Andalucía niet alleen deze leegloop tegengaan, maar ook doorgroeien naar tien miljoen inwoners in 2050.
Van de 785 dorpen in Andalusië zijn maar liefst 480 in meer of mindere mate bedreigd door leeglooop. Dat blijkt uit een grootschalig onderzoek van de Junta de Andalucía. In 78 dorpen is de situatie zelfs kritiek als gevolg van vergrijzing, dalende geboortecijfers, hoge werkloosheid en jongeren die hun toekomst elders zoeken.
Dorp in Málaga vlak bij de kust zoekt nieuwe inwoners
Almería en Granada zijn het zwaarst getroffen. Vooral in gebieden zoals de Alpujarras (Granada en Almería) daalt het aantal inwoners snel. Daar wonen soms nog maar 20 mensen per vierkante kilometer. Deze krimp bedreigt zowel de leefbaarheid als het voortbestaan van basisvoorzieningen.
Steden onder druk door overbevolking
Tegelijkertijd trekken steeds meer mensen naar stedelijke gebieden. Meer dan de helft van de Andalusiërs woont inmiddels in slechts dertig steden. Vooral aan de Costa del Sol en in het dal van de rivier de Guadalquivir is de druk op de infrastructuur en publieke diensten groot. Het verkeer staat op veel plekken regelmatig vast, er zijn chronische tekorten in de gezondheidszorg en de druk op het vervoer en onderwijs is groot. Dat maakt de kloof tussen stad en platteland steeds groter.
Nieuwe strategie voor evenwichtige groei
Om die trend te keren presenteerde de regionale overheid de Estrategia frente al desafío demográfico. Met dit plan wil men zorgen voor een evenwichtige bevolkingsgroei, dorpen waar het weer leefbaar is en de economische kansen stimuleren. Het doel waar de overheid naar streeft4 is 10 miljoen inwoners in 2050, terwijl dat er nu 8,6 miljoen zijn.
Dat aantal is volgens de Junta nodig om te kunnen investeren in sectoren zoals de woningbouw, landbouw, industrie en technologie. “Andalusië moet groeien om haar volledige potentieel te benutten,” aldus de verantwoordelijke minister José Antonio Nieto. Hij doelt op het consolideren van een stabiele industrie en projecten op het gebied van voedingsverwerking, technologie, luchtvaart en de bouw. Ook moet de regio dringend een passend woningaanbod kunnen bieden volgens de minister van Justitie, Lokale Administratie en Openbaar Bestuur.
Concreet pakt het plan uit met:
- Betere verbindingen: 97% van de inwoners moet binnen 30 minuten een snelweg kunnen bereiken (nu is dat 95%).
- Toegankelijke zorg: Inwoners moeten binnen maximaal een half uur een ziekenhuis, huisartsenpost of spoeddienst kunnen bereiken.
- Onderwijs binnen bereik: voor elke inwoner moet binnen 20 minuten een basisschool bereikbaar zijn.
- Inzichtelijk woningaanbod: beschikbare huizen, subsidies en voorzieningen per dorp komen via een nieuw online platform overzichtelijk in beeld.
Campagne om mensen aan te trekken
Om nieuwe bevolking van buiten Andalusië aan te trekken, zet de Junta de campagne ‘Vive más Andalucía’ op. Hiermee wil men mensen overtuigen te verhuizen naar Andalusië’s landelijke gebieden. De campagne richt zich zowel op voormalige inwoners die zijn vertrokken als op nieuwe bewoners uit andere regio’s of landen.
Het bijbehorende campagneplatform biedt uitgebreide informatie per dorp: van internetverbinding en bereikbaarheid tot scholen, sportvoorzieningen en werkgelegenheid. In een latere fase komen daar ook gegevens bij over beschikbare woningen en subsidies.
Focus op vrouwen, gezinnen en digitalisering
Om de leefbaarheid blijvend te verbeteren, bevat het plan ook maatregelen gericht op vrouwen op het platteland, jonge gezinnen en digitale infrastructuur. Denk aan ondersteuning voor werk en ondernemerschap, betere kinderopvang, en programma’s die gezinnen stimuleren om zich in kleinere dorpen te vestigen.
Tegelijk worden lokale verbindingen, vervoersopties en sport- en cultuurvoorzieningen verbeterd. Daarmee hoopt Andalusië de leegloop niet alleen te stoppen, maar ook om te buigen naar duurzame groei.
De Junta de Andalucía betrekt provincies, gemeenten, experts en universiteiten bij haar aanpak. Ook provincies en kleine dorpen worden betrokken, want die kennen de ‘grond’ immers goed. Het ontwerp van de strategie is opengesteld voor publieke inbreng. Er is dus ruimte voor aanpassingen op basis van de lokale realiteit.
Vragen over haalbaarheid en uitvoering
Er is brede steun voor de strategie van de Junta. Desondanks zijn er ook kritische geluiden te horen. Experts vragen zich af hoe realistische het is om binnen 25 jaar het inwonertal met anderhalf miljoen te laten stijgen, met name met de vergrijzing en de lage geboortecijfers in het achterhoofd.
Ook klinkt er zorg over de precieze uitvoering en de investeringen die dit vergt. Het beter maken van wegen en verbindingen, zorgvoorzieningen en scholen in honderden kleine dorpen vraagt flinke investeringen en goed afgestemde samenwerking tussen verschillende overheden. En laat dat laatste nou net gecompliceerd zijn gezien de noodzaak dat overheden van verschillende politieke richtingen met elkaar op één lijn dienen te komen.
Bovendien vrezen sommigen – ook met het oog op de huidige personeelstekorten – dat de kwaliteit van voorzieningen niet overal gegarandeerd zal zijn. Tot slot is er nog de vraag of afgelegen dorpen met weinig economische activiteit wel aantrekkelijk genoeg zijn voor nieuwe bewoners, alle goede bedoelingen ten spijt.
Bronnen: El Noticiero Digital, Centrodeestudiosandaluces.es, El Mundo
Kleinere Spaanse steden kampen met structurele problemen en leegloop