Judith Goeree
Terwijl Spanje opnieuw zucht onder een verstikkende hittegolf, wordt een pijnlijk patroon zichtbaar: het land telt meer dan 1,3 miljoen zwembaden, maar de overgrote meerderheid is niet openbaar toegankelijk. Meer dan 90 procent is privébezit. In de verzengende zomerhitte is een zwembad voor veel mensen een luxe die zij zich eenvoudigweg niet kunnen veroorloven.
Niet iedereen woont immers aan de kust of in een klein dorp met een gemeentelijk zwembad op loopafstand. In de grote steden – waar de hitte zich opstapelt tussen asfalt en beton – is verkoeling vaak ver weg, zowel letterlijk als figuurlijk. Juist daar wordt de kloof tussen wie zich een frisse duik kan permitteren en wie niet steeds zichtbaarder.
Veel zwembaden, maar voor weinigen
In steden als Córdoba, Madrid, Sevilla en Granada is de ongelijkheid in toegang tot zwembaden schrijnend. Córdoba telt ruim 12.000 buitenzwembaden, maar slechts negen zijn publiek toegankelijk. Madrid heeft met bijna 15.000 zwembaden het hoogste aantal van het land, maar biedt slechts 25 openbare buitenbaden. In wijken als Retiro, Salamanca en Chamberí wonen honderdduizenden mensen zonder toegang tot ook maar één gemeentelijk zwembad.
In Granada is er voor meer dan 230.000 inwoners nog maar één openbaar zwembad open. En in Sevilla, waar de temperaturen vaak het hoogst oplopen, zijn slechts vier gemeentelijke baden beschikbaar – verspreid over de stadsranden en daardoor slecht bereikbaar voor veel bewoners.
Verkoeling alleen voor wie het zich kan veroorloven
Hoewel er in Spanje dus volop zwembaden zijn, zijn die meestal alleen toegankelijk voor mensen die er zelf een hebben of kunnen betalen voor exclusieve toegang. “De zomer is allang geen feest meer,” klinkt het in meerdere steden. Vooral kwetsbare groepen – zoals ouderen, kinderen en mensen met een laag inkomen – lopen extra risico. Niet alleen vanwege het gebrek aan zwembaden, maar ook door het ontbreken van airco, schaduw en groen in de wijk, of goed geïsoleerde woningen.
Prijs, afstand en afwezigheid als obstakel
Voor veel Spanjaarden is een hittegolf een dagelijkse strijd. Zelfs als er zwembaden zijn, vormen prijs en afstand vaak een drempel. Een toegangskaartje voor 1 dag kost al snel tussen de €6,80 en €27. Sommige baden bevinden zich in buitenwijken of dorpen waar alleen geregistreerde bewoners welkom zijn.
“Overleven in de hitte is niet alleen een persoonlijke kwestie, het is politiek,” zegt Ana Baena uit Córdoba, die zich inzet voor eerlijke toegang tot publieke verkoeling. In haar stad kan minder dan 1 procent van de inwoners tegelijk gebruikmaken van een openbaar zwembad. De capaciteit is beperkt en seizoensabonnementen zijn vaak al vroeg uitverkocht.
In Madrid openden meerdere gemeentelijke baden dit seizoen pas laat door achterstallig onderhoud. Gebrekkige voorzieningen en een tekort aan schaduw maken het er niet beter op. Vooral arme wijken, zoals de Cañada Real, worden zwaar getroffen. De gemeente investeerde sinds 2019 ruim 57 miljoen euro in zwembadinfrastructuur, maar door ruimtegebrek in dichtbebouwde buurten blijft de spreiding onevenwichtig. Sevilla kondigde een nieuw zwembad aan voor 2026, maar dat komt in handen van een private beheerder.
Een groot contrast met Zaragoza, waar juist bij extreme hitte de toegangsprijzen dalen. Daar zijn zwembaden beter verspreid en toegankelijk, ook voor mensen met een kleine beurs. Klimaatactivisten willen dat dit soort beleid landelijk navolging krijgt.
Privézwembaden te huur: verkoeling wordt verdienmodel
Door het tekort aan publieke verkoeling wint een lucratief alternatief snel terrein: het per uur verhuren van privézwembaden. Platforms als Cocopool, Swimmy en Alkipicinas bieden deze dienst aan in steden als Málaga, Barcelona en Madrid. Voor bedragen tussen de €15 en €130 per sessie krijgen huurders toegang tot een zwembad met barbecue, ligbedden of loungehoek.
Voor huiseigenaren is het een aantrekkelijke bijverdienste. En volgens de platforms is het een logisch antwoord op een falend systeem. Critici zien het echter anders: verkoeling verandert in een luxeproduct. “Wie geld heeft, koopt zich in. De rest moet maar overleven,” zegt een buurtbewoner uit Sevilla.
Voor wie het kan betalen, vormt zo’n privézwembad een comfortabel alternatief. Maar voor anderen onderstreept het vooral hoe ongelijk de toegang tot verkoeling in Spaanse steden verdeeld is. Volgens experts is die toegang allang geen kwestie van comfort meer, maar van volksgezondheid en sociale rechtvaardigheid. Nu zomers langer, heter en droger worden, groeit de noodzaak om steden hittebestendig te maken – met meer schaduw, waterpunten, groene zones én toegankelijke zwembaden. Zolang die omslag uitblijft, blijft een frisse duik tijdens een hittegolf een voorrecht voor enkelen.
Zwemmen als recht, niet als luxe
Steeds meer organisaties en bewoners pleiten voor meer publieke zwembaden, een betere spreiding over de stad en betaalbare tarieven tijdens extreme hitte. Steden als Zaragoza laten zien dat het kan: daar wordt verkoeling niet gezien als luxe, maar als een basisbehoefte – en dat zie je terug in het beleid.
Een zwembad is misschien geen mensenrecht, maar toegang tot verkoeling wordt dat in de praktijk steeds meer. Nu zomers langer, heter en droger worden en temperaturen boven de 40 graden geen uitzondering meer zijn, groeit de druk op overheden om structurele oplossingen te bieden.
Toch betekent verkoeling niet per se dat je een zwembad nodig hebt. Wie de drukte wil mijden of simpelweg geen toegang heeft, vindt in Spanje gelukkig ook andere manieren om af te koelen. Van schaduwrijke parken tot rivieren en natuurlijke baden: verspreid over het land liggen verrassend toegankelijke plekken die gratis én verfrissend zijn. Geen vervanging voor eerlijk beleid – maar wél een welkome adempauze voor wie zonder luxe de zomer doorkomt.
Burgemeester Ripoll verbiedt boerkini in gemeentelijk zwembad