Dit is een van de conclusies van een onderzoek van de Universiteit van Barcelona (UB).De bevindingen van het onderzoek werden donderdag in Madrid gepresenteerd. Voor het onderzoek zijn 1.300 telefonische enquêtes uitgevoerd onder leiding van Ana Moragues-Faus, doctor in de landbouw- en voedingsmiddeleneconomie aan de faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen.
Uit het onderzoek blijkt ook dat 10,7% van de bevolking hulp krijgt om te kunnen eten. Die hulp is afkomstig van bijvoorbeeld familieleden, via overheidsdiensten, beurzen of voedseltegoedbonnen, of van sociale organisaties.
Publieke agenda
Moragues wijst erop dat het gaat om een ‘proefonderzoek’ over een verschijnsel waarover in andere landen gegevens beschikbaar zijn. Het is zowel voor als tijdens de pandemie uitgevoerd en heeft als doel om ‘het probleem van het recht op voedsel op de Spaanse publieke agenda te zetten. Voedselarmoede werd in Spanje nog altijd genegeerd.
Door de kleine steekproefomvang van het onderzoek, die gelijkmatig is verdeeld over de autonome gemeenschappen, kunnen de resultaten nog niet per gemeenschap worden geanalyseerd, daarvoor is een omvangrijkere analyse nodig.
Bevolking van Valencia en Balearen
Om inzichtelijk te maken om hoeveel mensen het gaat benadrukt Moragues dat ‘13,3% van de Spaanse huishoudens overeenkomt met de gehele bevolking van de Valenciaanse Gemeenschap en de Balearen samen’. Zij voegt daaraan toe dat het voor 5,2% van de huishoudens (2,4 miljoen mensen) redelijk of zeer onzeker was of zij over de gewenste hoeveelheid voedsel konden beschikken. Dit betekent dat zij hun voedselinname hebben moeten beperken door een gebrek aan middelen. Sinds het begin van de pandemie is deze onzekerheid gestegen van 0,8 procent van de huishoudens tot 1,9 procent.
Structureel probleem
Uit het onderzoek blijkt ook dat de voedselarmoede door de pandemie weliswaar is verergerd, ‘maar het verschil is klein, wat aantoont dat er een structureel probleem is’. Het aantal huishoudens dat te kampen heeft met voedselonzekerheid is als gevolg van de pandemie gestegen van 11,9% tot 13,3%, een toename met 656.418 personen. Vaak gaat het om gezinnen met lagere inkomens of zonder vast inkomen die moeite hebben om de eindjes aan elkaar te knopen. Maar ook in de middenklasse komt het voor, bijvoorbeeld door de aanwezigheid van iemand met een chronische ziekte, handicap of overgewicht binnen een huishouden.
Recht op voedsel
Moragues dringt er bij de Spaanse autoriteiten op aan ‘het recht op voedsel te waarborgen en te voldoen aan de duurzame ontwikkelingsdoelstelling: ‘geen honger’. Daarvoor ‘is het nodig de meting van de niveaus van voedselonzekerheid op te nemen in de nationale statistieken om de stand van zaken met betrekking tot het recht op duurzame voeding te volgen en oplossingen voor het probleem te bevorderen’.
Wanner is sprake van voedselonzekerheid?
De FAO, de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties, definieert voedselonzekerheid als ‘het ontbreken van regelmatige toegang tot de noodzakelijke hoeveelheid veilig en voedzaam voedsel om de normale groei en ontwikkeling van mensen te garanderen, zodat zij een actief en gezond leven kunnen leiden’. Voor het meten van de voedselonzekerheid wordt gebruik gemaakt van de Food Insecurity Experience Scale (FIES). Dit is een op ervaring gebaseerde maatstaf voor de ernst van de voedselonzekerheid, die berust op de directe antwoorden van de mensen op vragen of zij al dan niet toegang hebben tot voldoende voedsel.
Situatie is verslechterd
Het jaarverslag van de FAO geeft aan dat er tussen 2017 en 2019 in Spanje vier miljoen mensen zijn die te kampen hebben met matige of lichte voedselonzekerheid’. Het verschil met de zes miljoen in de recente UB-studie is te wijten aan het feit dat de studie actueler is, ernstige voedselonzekerheid omvat en het FAO-rapport alleen volwassenen betrof, aldus Moragues.
Vlees- of vleesvervanger als indicator
In Spanje neemt het Spaanse bureau voor de statistiek INE in de enquête naar de levensomstandigheden een indicator op van de consumptie van vlees of soortgelijke artikelen als een van de acht te meten elementen om te kwantificeren wanneer een persoon zich in een situatie van een tekort bevindt. Uit de laatste gegevens blijkt dat 3,8% van de bevolking in 2019 en 5,4% in 2020 het zich niet kon veroorloven om ten minste om de dag vlees, kip, vis of het equivalent voor vegetariërs te eten. Verder bleek dat 2,6% van de Spaanse bevolking honger lijdt of de afgelopen jaren vaak honger heeft geleden en dat 8,3% zich geen adequaat voedselpakket kan veroorloven. Deskundigen zijn blij dat het probleem van voedselonzekerheid in Spanje nu op tafel ligt. Het is een eerste stap naar de erkenning dat Spanje een probleem van voedselonzekerheid heeft die vraagt om maatregelen ‘om het recht op voedsel te waarborgen. Want voedsel is een gemeenschappelijk goed, het is verbonden met de gemeenschap, de cultuur, de overdracht van kennis tussen generaties, culturen en gebieden’.