Else Beekman
Is de publieke zorg nog houdbaar in Andalusië? De Andalusische president Juan Manuel Moreno Bonilla vraagt zich dat hardop af in een interview. Net nu zijn regering onder vuur ligt vanwege mogelijk financieel wanbeheer en het sluiten van ziekenhuizen.
In een interview met La Vanguardia verklaarde Moreno Bonilla: “Publieke zorg voor iedereen en voor alles kan in een vergrijzende samenleving op een gegeven moment onhoudbaar worden,” aldus Moreno Bonilla. Die uitspraak wordt breed opgevat als een erkenning dat zijn regering de voorkeur geeft aan privatisering van de zorg. Op sociale media wordt zelfs gesproken van een “openlijke aanval op de publieke zorg”.
Zijn opmerking komt op een moment van groeiende onrust over het zorgbeleid in Andalusië. Sinds zijn aantreden in 2019 is er stevige kritiek op de staat van de ziekenhuizen, lange wachttijden, personeelstekorten en vermeende bevoordeling van private klinieken.
Onderzoek naar financieel wanbeheer en dubieuze contracten
De uitspraken van de president vallen samen met een verzoek van de Defensor del Paciente aan de hoogste aanklager van Andalusië. Die moet onderzoeken of er sprake is van malversación, het onrechtmatig gebruik van publieke gelden, bij de toewijzing van contracten aan private zorginstellingen.
Volgens nieuwswebsite elDiario.es heeft de Junta de Andalucía het contract met een reeks privéklinieken stilletjes verlengd tot september. Die instellingen ontvangen al sinds 2020 opdrachten zonder openbare aanbesteding. Die praktijk ligt nu onder de loep van justitie. De zorgombudsman noemt het verlengen van deze contracten “bijzonder ernstig” en vraagt de aanklager om onmiddellijk op te treden.
In het officiële verzoek beroept men zich op artikel 432 van het Spaans Wetboek van Strafrecht. Dat stelt dat ambtenaren die publieke middelen onrechtmatig gebruiken, strafbaar zijn. Het verzoek haalt ook artikel 433 over verzwaring van straffen bij bevoordeling van derden, en artikel 262 van het Wetboek van Strafvordering aan.
Zomer zonder ziekenhuisbedden
De zorgen om de publieke zorg worden versterkt door recente cijfers van de vakbonden SATSE, CSIF, CCOO, UGT en de burgerbeweging Marea Blanca gebaseerd op officiële cijfers. De conclusie luidt dat de publieke zorg in Andalusië zich in een ‘kritieke staat’ bevindt. Volgens de onderzoekers is er sprake van chronische onderfinanciering, structureel personeelstekort en een groeiende afhankelijkheid van de private sector.
Ook blijkt uit de cijfers dat deze zomer meer dan 10.000 ziekenhuisbedden in Spanje tijdelijk worden gesloten, met Andalusië als koploper: daar verdwijnen 2.200 bedden. Volgens de vakbond gebeurt dit vanwege bezuinigingen en personeelstekort, waardoor volledige ziekenhuiscapaciteit niet gegarandeerd kan worden tijdens de vakantieperiode. Volgens het rapport scoort Andalusië het laagst van alle spaanse regio’s op vrijwel alle zorgindicatoren. De uitgaven per inwoner liggen ver onder het nationale gemiddelde, terwijl bijna de helft van de recente budgetverhoging naar private contracten is gegaan.
Tegelijkertijd zijn er minder artsen en verpleegkundigen per hoofd van de bevolking dan in andere regio’s en dat leidt tot lange wachtlijsten en verminderde levensverwachting. Eind 2024 wachtten meer dan een miljoen Andalusiërs op een medische behandeling. De regio kampt bovendien met de hoogste sterftecijfers van het land en een opvallende toename van chronische aandoeningen.
Volgens SATSE grijpt de overheid de zomer aan om te besparen, ten koste van patiënten: “De kans om wachtlijsten terug te dringen wordt genegeerd. Men kiest voor het welzijn van de boekhouding, niet dat van de mensen.”
Achteruitgang in landelijke publieke zorg
De problemen in Andalusië staan niet op zichzelf. Eerder schreven we al dat de publieke zorg ook op nationaal niveau kampt met toenemende druk. Uit het meest recente jaarverslag van het ministerie van Volksgezondheid blijkt dat de wachttijden voor een afspraak bij de huisarts in 2023 een recordhoogte bereikten. Slechts 9,1% van de Spanjaarden kreeg nog op dezelfde dag een afspraak, terwijl dat in 2019 nog 15% was. De gemiddelde wachttijd steeg naar 9,12 dagen.
Tegelijkertijd neemt het aantal artsen en verpleegkundigen per inwoner af. De verhouding artsen per 1.000 inwoners is gedaald van 4,6 in 2020 naar 4,3 in 2022. Ook het aantal verpleegkundigen nam af, van 6,4 naar 6,1 per 1.000 inwoners. Vooral de eerstelijnszorg lijdt onder deze tekorten.
Volgens het ministerie beoordeelde in 2023 slechts 56,7% van de bevolking het Nationale Gezondheidszorgsysteem als goed functionerend, tegenover 72,1% in 2019. Steeds meer Spanjaarden vinden dat er ingrijpende hervormingen nodig zijn.
Groeiend wantrouwen
Moreno Bonilla’s kritiek op de publieke zorg en de gelijklopende vermoedens van vriendjespolitiek met privéklinieken zetten de Andalusische regering onder zware druk. Voor veel inwoners voelt het alsof de regering ze richting een zorgsysteem stuurt waar geld belangrijker is dan gezondheid.