Else Beekman
De regering van de regio Madrid, onder leiding van Isabel Díaz Ayuso (PP) veroorzaakt veel ophef met een nieuwe onderwijswet, de Lesuc-wet. Deze brengt volgens critici de autonomie van openbare universiteiten ernstig in gevaar. Men spreekt zelfs van een ‘machtsgreep’. Volgens hen komt de controle over universitaire uitgaven in handen van personen met nauwe banden met de politiek en het bedrijfsleven.
Een externe commissie, waarvan de leden grotendeels door de regioregering zouden worden benoemd, beslist straks over hoe het (publieke) budget wordt besteed in plaats van de rectoren en financiële directeuren zelf. Mensen van buiten de academische wereld nemen zodoende het financieel controlemechanisme van de universiteiten over.
Macht buiten de universiteit om
Elke universiteit krijgt volgens het wetsvoorstel een zogeheten “Officina Económica”, die toezicht gaat houden op alle inkomsten en uitgaven. Dit kantoor valt onder het gezag van de Raad van Toezicht van de universiteit. En juist die raad wordt geleid door een voorzitter die de regionale regering zelf aanstelt. Van de drie leden van deze economische commissie worden er twee benoemd door die raad, en slechts één komt uit de universiteit zelf.
Bekende namen met invloed
De voorzitters van die raden zijn geen onbekenden. Zo is Francisco Marhuenda, directeur van de krant La Razón en voormalig PP-parlementariër, aangesteld bij de Universidad Carlos III. Andere voorzitters zijn onder meer oud-politici van de Partido Popular en ondernemers met belangen in het private onderwijs. Volgens critici is het probleem duidelijk: mensen met directe belangen in commerciële onderwijsinstellingen krijgen invloed op het beleid van openbare universiteiten, hun concurrenten dus.
Publieke middelen, private winst?
Een ander heikel punt is dat de wet universiteiten verplicht om hun faciliteiten te delen. Dat wordt wederkerigheid genoemd: openbare en private universiteiten zouden elkaars gebouwen, laboratoria en sportvelden mogen gebruiken. Volgens deskundigen betekent dit echter in de praktijk vooral dat publieke universiteiten hun goed uitgeruste infrastructuur beschikbaar moeten stellen aan commerciële instellingen die daar zelfs nauwelijks in hebben geïnvesteerd en hun inkomsten op andere manieren besteden.
“Het is geen uitwisseling op gelijke voet,” zegt Javier Álvarez, emeritus hoogleraar Strafrecht aan de Universidad Carlos III. “Het is het overhevelen van publieke middelen naar de private sector.”
In strijd met de Grondwet?
De Spaanse Grondwet (artikel 27.10) garandeert de autonomie van universiteiten. Juristen wijzen erop dat deze autonomie vooral draait om het recht om eigen budgetten te beheren. Als die bevoegdheid verdwijnt, zoals de Lesuc-wet nu lijkt te willen, dan botst dat niet alleen met de Grondwet maar ook met de nationale onderwijswet (LOSU), die boven regionale wetgeving staat.
“Wat we hier zien, is dat de politiek probeert grip te krijgen op het geld van de universiteiten. Daarmee raken we een fundamenteel stukje van de universitaire onafhankelijkheid kwijt” zegt Jacobo Dopico, hoogleraar aan de UC3M.
Een voucher voor privéonderwijs?
De wet gaat verder dan alleen financieel toezicht. Ze bevordert ook samenwerking tussen publieke en private instellingen. Volgens critici is dit een herhaling van wat er eerder met de zorg in de regio is gebeurd: publieke middelen vloeien langzaam naar de private sector.
Men vreest dat dit de opmaat is naar een zogenoemde “cheque universitario”. Daarmee kunnen ouders zelf kiezen aan welke universiteit, publiek of privé, ze overheidsgeld besteden. Het wordt gebracht als ‘vrije keuze’, maar in de praktijk wordt het publieke onderwijs volgens de critici aangehaald in El Diario zo steeds verder uitgehold.
Álvarez concludeert: “De universiteit was voor velen het opstapje naar een betere toekomst. Als je dat ondergraaft, dan ontneem je mensen zonder geld hun kans op vooruitgang.”
Partner Madrileense regiopresident Ayuso vervolgd voor belastingfraude