Judith Goeree
Op de beroemde bouwvakkersfoto uit New York uit 1932 zit hij er gewoon tussen: de Bask Nacho Ibargüen Moneta, tweede van links op de stalen balk, terwijl hij een collega een vuurtje geeft. De foto, later wereldwijd beroemd, sierde jarenlang menig studentenkamer in Nederland, nadat IKEA hem als wanddecoratie verkocht. Het beeld, genomen tijdens de Grote Depressie, groeide uit tot een symbool van hoop en veerkracht. Maar hoe kwam deze man uit Baskenland terecht op deze iconische afbeelding?
Van Baskenland naar Brooklyn
Nacho Ibargüen werd geboren op 4 november 1899 in het Baskische Balmaseda als zesde kind in een gezin van tien. Een levendige jongen, die graag viste in de rivier Cadagua. In 1919 vertrok hij, zoals zoveel Basken in die tijd, naar het buitenland om dienstplicht en mogelijk uitzending naar de Rifoorlog te ontlopen. Zijn eerste bestemming was Argentinië, waar ook zijn broers naartoe waren geëmigreerd. Maar het Zuid-Amerikaanse land beviel hem niet. Tijdens een staking van Engelse zeelieden schreef hij zich in op een Brits schip. Hij belandde in Bristol en reisde via diverse Europese havens uiteindelijk naar New York.
Daar vond hij werk in de hoogbouw, een sector waar in de jaren dertig grote vraag naar arbeiders was. New York kreeg een volledig nieuwe skyline, met wolkenkrabbers die de de stad vormgaven. In die tijd leerde Nacho de jonge Esperanza Ojinaga kennen, een eveneens Baskische immigrante uit Berango, die op zestienjarige leeftijd met hem trouwde. Het stel vestigde zich in Brooklyn en kreeg vier kinderen.
De ontdekking van een familiestuk
Het verhaal van Nacho’s aanwezigheid op de wereldberoemde foto bleef decennialang onbekend – zelfs voor zijn eigen familie in Spanje. Pas in de jaren ’80 kwam de waarheid aan het licht, door een toevallige gebeurtenis. Zijn zoon Donald, bijgenaamd Dani, bezocht toen regelmatig het geboortedorp van zijn vader. Tijdens een bezoek kreeg hij van een familielid een ingelijste versie van de beroemde foto cadeau, gekocht bij het Spaanse warenhuis El Corte Inglés. Dani barstte in tranen uit: “Dat is mijn vader,” zei hij, terwijl hij wees naar de tweede man van links op de balk.
Een paar jaar later bevestigde de culturele vereniging Asociación Harresi uit Balmaseda zijn identiteit, na archiefonderzoek bij het Rockefeller Center en vergelijking met familiefoto’s uit die tijd. Ibargüen bleek daadwerkelijk te hebben meegewerkt aan de bouw van het GE Building (nu: Comcast Building), onderdeel van het Rockefeller Center, waar de foto op 20 september 1932 werd genomen.
Het verhaal achter de iconische opname
Hoewel de arbeiders nonchalant lijken te pauzeren tijdens de lunch, was de opname zorgvuldig geënsceneerd. De fotograaf – waarschijnlijk Charles C. Ebbets, al is dat nooit definitief vastgesteld – kreeg de opdracht om promotiefoto’s te maken ter ondersteuning van de stad New York in crisistijd. De foto verscheen op 2 oktober 1932 in de New York Herald Tribune en werd al snel een symbool van hoop en veerkracht tijdens de Grote Depressie.
Van de elf mannen op de foto zijn er slechts een paar met zekerheid geïdentificeerd, waaronder Joe Curtis, Joseph Eckner, Patrick Glynn, Matty O’Shaughnessy en – dankzij jarenlang speurwerk – Nacho Ibargüen Moneta. De meesten van hen hadden Ierse of Amerikaanse roots, met uitzondering van Nacho. De foto laat daarmee ook zien hoe immigranten uit uiteenlopende windstreken samenwerkten aan het New York van de jaren dertig.
De nalatenschap van een Spaanse immigrant
Nacho’s zoon Dani wilde zich na zijn pensioen in het Baskenland vestigen en leerde zelfs Baskisch. Maar het faillissement van Pan-Am in 1991, waar hij als vluchtsupervisor werkte, gooide roet in het eten. Door het verlies van zijn baan en de bijbehorende zekerheden werd terugkeer naar Spanje onmogelijk. In 2000 overleed hij aan botkanker in New York. De iconische foto waarop zijn vader te zien is, leeft voort als blijvende herinnering aan de generaties immigranten die hun leven riskeerden om de fundamenten van modern Amerika te bouwen.
Bronnen: XL Semanal ABC, isgeschiedenis
De gelukkigste stad van Spanje ligt in Baskenland