Het museum is in het trotse bezit van het wereldberoemde schilderijGuernica van Pablo Picasso. Toen het schilderij na de dictatuur van generaal Franco terugkeerde naar Spanje, aasden diverse musea op dit absolute topstuk dat niet alleen van grote artistieke maar vooral ook van grote symbolische waarde is voor Spanje. Aanvankelijk kwam Guernica in het museo del Prado terecht, maar sinds 1992 is het de grootste trekpleister van het moderne museo Reina Sofía.
Het gebouw
Het gebouw waarin het museum gevestigd is, werd in de 18e eeuw in opdracht van de Spaanse Koning Karel III gebouwd als ziekenhuis. Onder het gebouw werden destijds overleden patiënten begraven. Dit leidde tot het gerucht dat er nu nog steeds geesten door de gangen van het museum zouden dwalen. In de jaren negentig van de vorige eeuw is er zelfs serieus onderzoek gedaan naar deuren en liften die uit eigen kracht leken te bewegen.
Tot 1965 bleef de functie van ziekenhuis behouden, waarna het voortbestaan van het gebouw onzeker werd. De redding kwam in 1977 toen het als historisch-artistiek monument betiteld, en daarmee van de ondergang gered, werd. Na ruim een decenniumlang durende renovatie, opende het museum in 1986 zijn deuren. Eind 1988 werd de laatste hand gelegd aan de verbouwingen, waaronder de drie in het oog springende glazen torens met liften aan de buitenzijde van het gebouw.
Uitbreiding
Het museum bleef zich steeds verder uitbreiden. De vaste collectie werd aangevuld, er werden steeds meer activiteiten georganiseerd, er kwamen meer tentoonstellingen en het aantal bezoekers groeide gestaag. Uitbreiding werd noodzakelijk, en in 2005 opende het museum er een nieuw gebouw bij. Het totale vloeroppervlak van het museo Reina Sofia is daarmee momenteel ruim 84 duizend vierkante meter groot. Daarbij horen ook de expositieruimten van het museum in het Palacio de Cristal en het Palacio de Velazquez, beide gelegen in het Madrileense stadspark Parque del Buen Retiro.
Utopieën en Conflicten
Het museo Reina Sofía presenteert drie collecties moderne kunst vanaf het einde van de negentiende eeuw. De eerste collectie bestrijkt de periode tot 1945 en heeft als thema La irrupcíon del siglo XX: Utopías y Conflictos (Het intreden van de 20ste eeuw: Utopieën en Conflicten). Het weerspiegelt een moderne maatschappij in wording die ideologieën nastreeft, en sociale, politieke en cultureel artistieke onvrede met zich meebrengt. Het is de periode van het Avantgardisme; kunstenaars die nieuwe artistieke wegen zoeken en willen breken met het traditionele verleden. Moralisme maakt plaats voor individuele artistieke vrijheid die haar weg vindt in onder andere het kubisme, het surrealisme, het dadaïsme en het expressionisme.
Gaandeweg de 20ste eeuw ontstaat er een politiek kritische houding van de avant-gardisten die zijn hoogtepunt bereikt in het schilderij Guernica van Picasso.
Guernica
Picasso kreeg in januari 1937 de opdracht van de Spaanse republikeinse overheid een schilderij te maken voor de Wereldtentoonstelling van 1937 in Parijs. Nadat hij in april van datzelfde jaar het nieuws hoorde van het Duitse bombardement op de Baskische stad Guernica, besloot hij dat zijn schilderij voor de Wereldtentoonstelling hierover moest gaan. Het was niet Picasso’s doelstelling om de gebeurtenis in Guernica weer te geven, hij wilde eerder een algemeen protest tegen de menselijke gruwelijkheden en het oorlogsgeweld uitdrukken. Zo is dit schilderij, dat hoofdzakelijk chaos en paniek weergeeft, het nationale symbool geworden voor wat er tijdens de Burgeroorlog in Spanje plaats heeft gevonden.
Er zijn veel verschillende interpretaties van de afbeeldingen op het schilderij. De dieren (de stier, het paard) kunnen slachtoffers zijn, maar zouden ook het kwaad kunnen symboliseren. De stier, symbool van Spanje, wordt wel gezien als de representatie van het Spaanse volk. Picasso zelf heeft zich nooit uitgesproken over de betekenis van de symbolen op het schilderij. Voor hem was het van groter belang dat iedereen die het schilderij bekijkt, zijn eigen betekenis eraan geeft.
In het museum hangen ook foto’s van de schetsen in de verschillende fasen van de totstandkoming van Guernica. Zo is te zien hoe het enorme schilderij van ruim 27 vierkante meter opgebouwd is uit afzonderlijke onderdelen.
Na de Wereldtentoonstelling in Parijs verhuisde het schilderij voor lange tijd naar het Museum of Modern Art in New York. Guernica mocht van Picasso niet in Spanje tentoon worden gesteld zolang Franco nog aan de macht was. Pas toen er weer een stabiele democratie was, keerde Guernica in 1981 terug naar Spanje, acht jaar na het overlijden van Picasso.
In het museum kan wekelijks een visita comentada worden bijgewoond over Guernica.
Kunst in een verdeelde wereld
De tweede collectie van het Reina Sofía bestrijkt de periode 1945 tot 1968 en heeft als thema ¿La Guerra ha terminado? Arte en un mundo dividido (Is de oorlog voorbij? Kunst in een verdeelde wereld) Deze collectie omvat de naoorlogse kunst van een wereld die zich in twee geografisch-politieke uitersten heeft verdeeld: de kapitalistische Verenigde Staten enerzijds en de communistische Sovjet Unie anderzijds. Na de Spaanse Burgeroorlog en de Tweede Wereldoorlog blijkt de wereld niet te zijn zoals de Avant-gardisten zich dat voor hadden gesteld. Het nastreven van ideologieën binnen deze nieuw vormgegeven wereld is een belangrijk thema van de naoorlogse kunst.
Van de rebelse jaren 60 naar postmoderniteit
De derde en laatste collectie De la revuelta a la posmodernidad (van de rebelse jaren 60 naar de postmoderniteit) beslaat de periode van 1962 tot 1982. Een periode van politieke, sociale, culturele en technologische ontwikkelingen die de wereld hebben veranderd. Op dit moment verspreidt de focus van de moderne kunstenaar zich naar al deze gebieden waarmee afscheid wordt genomen van de traditionele schilder- en beeldhouwkunst.
Exposities
Het museo Reina Sofia organiseert doorlopend diverse exposities. Van 18 maart tot 14 september 2015 is er bijvoorbeeld de tentoonstelling Fuego Blanco te zien. Het betreft een collectie moderne kunst van meer dan 100 werken (schilderijen, beeldhouwwerken, collages, foto’s en video’s) uit het Kunstmuseum van Basel, Zwitserland. Deze tentoonstelling geeft een mooi overzicht van de moderne kunst (kubisme, expressionisme etc) tot de hedendaagse kunst (pop-art, Duits post-expressionisme, Amerikaanse abstracte kunst etc.) Er zijn onder andere werken te zien van Munch, Kandinsky, Picasso, Gris, Klee, Mondriaan, Warhol en Rothko.
Lees ook in deze serie over museo Thyssen Bornemisza, museo Del Prado en over Teatro Museo Dalí in Figueres.