Else Beekman
In de regio Madrid stierven tijdens de coronapandemie duizenden ouderen zonder de benodigde zorg. De regering had protocollen opgesteld waardoor ouderen met mentale of fysieke beperkingen in 475 verzorgingshuizen systematisch werden uitgesloten van ziekenhuiszorg om bedden vrij te houden. Nu, vijf jaar later is de zaak rond deze coronadoden weer actueel en willen families de waarheid boven tafel krijgen. Deze week verschijnen ex-functionarissen van de regering Ayuso voor de rechter.
Wat begon als een verzameling losse rechtszaken, lijkt nu uit te monden in een mogelijke macrozaak, een grote samengevoegde rechtszaak tegen voormalige verantwoordelijken voor het coronabeleid in de verzorgingshuizen van Madrid. De heropening komt er op aandringen van nabestaanden, gesteund door burgerbewegingen als Marea de Residencias en de organisatie 7291: Verdad y Justicia.
Platform: Wanbeleid Madrid deels oorzaak duizenden doden verzorgingstehuizen
Carmen López, boegbeeld van Marea de Residencias, is al sinds 2020 het gezicht van deze strijd. Haar moeder stierf in een zorginstelling zonder medische hulp. Sindsdien is ze actief betrokken bij tal van rechtszaken en openbare acties. “We willen weten waarom onze ouders geen kans kregen,” zegt López, die het onverteerbaar vindt dat velen zonder palliatieve zorg stierven, alleen en benauwd.
Vier ex-topambtenaren onder vuur wegens coronadoden
Acht rechtbanken in de regio Madrid hebben nu vier voormalige topfunctionarissen officieel in staat van beschuldiging gesteld. Het gaat onder meer om de arts Francisco Javier Martínez Peromingo, betrokken bij het opstellen van de omstreden protocollen die tijdens de pandemie golden voor de 475 verzorgingshuizen.
Naast Peromingo zijn ook Carlos Mur (ex-directeur-generaal van Gezondheidszorg), Pablo Busca (voormalig hoofd van de ambulancedienst SUMMA 112) en Antonio Burgueño (gezondheidsadviseur) als verdachten aangemerkt. Deze week moeten drie van hen voor het eerst als verdachten verschijnen voor de rechter.
Een versnipperde zaak die samenhang mist
Tot nu toe vonden de rechtszaken in afzonderlijke rechtbanken plaats, afhankelijk van de locatie van de sterfgevallen. Families pleiten al langer voor een centraal onderzoek. Ze hopen dat het provinciale gerechtshof beslist om alles onder één rechter te bundelen. Dat zou het mogelijk maken de volledige context te beoordelen, inclusief de rol van de regionale overheid.
Discriminatie als nieuw juridisch aanknopingspunt
Omdat eerdere aanklachten wegens dood door nalatigheid of mishandeling juridisch lastig te bewijzen waren, zetten de advocaten nu in op een andere route: discriminatie bij toegang tot publieke diensten. Volgens hen werden ouderen uitgesloten op basis van hun kwetsbaarheid en dat is strafbaar in Spanje. De aanklacht omvat 165 pagina’s en wordt ondersteund door verklaringen van geriaters, families en andere getuigen.
Het nieuwe juridisch kader lijkt vrucht af te werpen: inmiddels zijn 92 zaken opnieuw geopend. Toch is het onzeker of dit zal leiden tot vervolging van hogere politieke verantwoordelijken, waaronder president Ayuso zelf. De Spaanse justitie is traditioneel terughoudend in het strafrechtelijk aanpakken van zittende politici.
Een strijd tegen de tijd
Voor veel families voelt de juridische weg naar gerechtigheid voor hun coronadoden als een uitputtingsslag. “We raken energie én familieleden kwijt,” zegt María Jesús Valero, die haar vader verloor in een van de getroffen tehuizen. Elke vertraging, zoals het uitblijven van een beslissing over centralisatie, voelt als een klap.
Ondanks alles blijft de beweging hoopvol. “We zijn het aan onze ouders verplicht,” zegt López. “Zij verdienden beter.”