Judith Goeree
Het is een herkenbaar beeld in veel Europese steden. Kleine speciaalzaken verdwijnen geleidelijk uit het straatbeeld. Ze maken plaats voor grote ketens of wisselende formules die minder verankerd zijn in de buurt. Niet omdat er geen klanten meer zijn, maar omdat de eigenaar stopt en er geen opvolger klaarstaat.
Ook Bilbao ontsnapt daar niet aan. De stad, beroemd om haar karaktervolle centrum, dreigt met het verdwijnen van kleine, unieke winkels steeds meer te gaan lijken op andere steden. Ze verdwijnen uit woonwijken en uit het historische stadscentrum, waar ze steeds vaker plaatsmaken voor ketens en uniforme formules. Om dat proces te keren, koos de Baskische stad voor een andere aanpak. Geen grootschalige herstructurering, maar een praktisch systeem dat overdracht mogelijk maakt vóórdat een winkel definitief verdwijnt.
Bilbao zet in op het behoud van lokale winkels met een opvallend en effectief opvolgingsplan. De stad koppelt stoppende ondernemers actief aan nieuwe eigenaren. Daarbij blijven niet alleen het pand, maar ook kennis, klanten en vakmanschap behouden.
De laatste parapluwinkel van Bilbao
In het Casco Viejo, het historische hart van Bilbao, zit een winkel die je bijna nergens meer ziet in Spanje. Het is de laatste paragüería van de stad. Een echte parapluwinkel, gerund door Lourdes Leoz. Zij verkoopt niet alleen paraplu’s, maar repareert en maakt ze ook zelf, in het kleine atelier achter de winkel.
Al 44 jaar staat Leoz hier vrijwel dagelijks achter de toonbank. Ze is de derde generatie in het familiebedrijf. Het vak leerde ze van haar vader en grootvader. Een officiële opleiding bestaat niet. “Ik doe dit uit liefde,” zegt ze. Inmiddels is ze 67 en officieel met pensioen, maar stoppen wil ze nog niet. Toch weet ze dat het einde nadert.
Minder regen, minder omzet
De winkel trekt nog altijd klanten. Steeds vaker kiezen mensen met een duurzame instelling ervoor hun paraplu te laten repareren in plaats van een nieuwe te kopen. Dat helpt, zeker nu zij als enige met haar parapluwinkel in de stad is overgebleven. Maar het compenseert niet alles.
In de afgelopen twintig jaar daalde haar omzet met 25 procent. Het regent simpelweg minder in Bilbao. Minder regen betekent minder geopende paraplu’s, minder schade en dus minder reparaties. De meest voorkomende klussen blijven gebroken baleinen en versleten punten, vaak omdat paraplu’s als wandelstok worden gebruikt. Reparaties kosten tussen de 10 en 20 euro. Een goede paraplu begint volgens Leoz bij 30 euro. Sommige exemplaren in haar winkel kosten meer dan 100 euro. “Dat zijn zondagse paraplu’s,” zegt ze lachend.
Het opvolgingsprobleem
Haar kinderen willen de zaak niet overnemen. En Leoz weet nog niet wie dat wel zou kunnen. Daarmee staat ze symbool voor een veel breder probleem. In Baskenland verdwijnen elk jaar honderden kleine winkels, niet omdat ze geen klanten meer hebben, maar omdat de eigenaar stopt en niemand het stokje overneemt.
Een simpel idee met grote impact
Om de leegloop van kleine winkels te stoppen, ontwikkelde de Baskische provincie Bizkaia het programma Negozion. De kern van het initiatief is simpel, maar effectief: het actief koppelen van stoppende ondernemers aan mensen die een bestaande zaak willen voortzetten. Daarmee voorkomt men dat waardevolle winkels definitief verdwijnen zodra de huidige eigenaar ermee ophoudt.
Negozion richt zich nadrukkelijk op meer dan alleen de formele overdracht van een bedrijf. Het programma begeleidt beide partijen bij het overdragen van vakkennis, contacten met leveranciers, inzicht in de klantenkring en kennis van de sterke en zwakke punten van de onderneming. Zo blijft niet alleen het winkelpand bestaan, maar ook het opgebouwde vakmanschap en de relatie met de buurt.
Voor potentiële opvolgers verlaagt het programma de instapdrempel aanzienlijk. Zij krijgen persoonlijke begeleiding én kunnen rekenen op financiële ondersteuning tot maximaal 20.000 euro, bedoeld om de eerste periode na overname te overbruggen. Daardoor wordt het aantrekkelijker om een bestaande winkel voort te zetten in plaats van zelf iets vanaf nul op te bouwen. Tegelijkertijd biedt het ondernemers die willen stoppen de kans hun levenswerk op een duurzame manier over te dragen.
Van kapper tot delicatessenwinkel
Via een online platform toont Negozion een kaart met beschikbare zaken. De meeste liggen in Bilbao, maar ook elders in Bizkaia zijn winkels te vinden. Het aanbod is breed: van kapperszaken en bakkers tot speciaalzaken en delicatessenwinkels. Overnamebedragen lopen uiteen van zo’n 5.000 euro tot 200.000 euro.
Tot nu toe hebben 724 bedrijven aan het programma deelgenomen. Dat leidde tot 226 succesvolle overdrachten, vooral in de detailhandel en horeca. In zes op de tien gevallen ging het om ondernemers die met pensioen gingen.
Een van die successen is een delicatessenwinkel in Getxo. De nieuwe eigenaar nam het bedrijf over met begeleiding van de vorige eigenaars, die hun kennis en ervaring actief overdroegen. “Als kind droomde ik ervan een speelgoedfabriek te beginnen,” vertelt de nieuwe eigenaresse. “Jaren later hoorde ik dat de winkel met de lekkerste hammen een nieuwe eigenaar zocht. Dat was voor mij het moment om mijn eigen zaak te starten.”
Ze breidde weliswaar het assortiment uit met onder meer kazen en conserven, maar het karakter van de winkel bleef behouden.
Waarom Bilbao dit belangrijk vindt
Voor Bilbao zijn kleine winkels veel meer dan alleen economische eenheden. Ze dragen bij aan levendige straten, diversiteit, sociale samenhang en lokale werkgelegenheid. Volgens de provincie komt 85 procent van de werkgelegenheid uit kleine ondernemingen. Gesloten rolluiken leveren niets op, benadrukt het bestuur; een netwerk van buurtwinkels vormt juist de ruggengraat van een gezonde stedelijke economie. Bovendien geldt: om grote, toonaangevende bedrijven te kunnen laten ontstaan, is een sterk fundament van kleine ondernemingen onmisbaar.
Een tweede leven voor oude ambachten
Lourdes Leoz heeft zich nog niet aangemeld bij Negozion. Ze weet nog niet wanneer ze gaat stoppen. Maar als het moment daar is, wil ze haar paragüería via het programma overdragen. Niet alleen de winkel, maar ook het vak.
Haar verhaal laat zien waar Negozion om draait. Het gaat niet alleen om behoud van stenen en omzet, maar om het doorgeven van kennis die nergens in handleidingen staat. Zo krijgen oude ambachten een tweede leven, midden in de stad.
Espadrilles: hoe een boerenschoen in vijf generaties een mode-icoon werd