Else Beekman
De massale storing op de AVE-lijn tussen Madrid en Sevilla afgelopen zondag was geen toeval, maar het gevolg van een uiterst geraffineerde operatie door een georganiseerde bende. De Guardia Civil spreekt van een bekende modus operandi, toegepast door koperdieven die zich richten op vitale infrastructuur zoals het Spaanse spoorwegnet.
De koperdieven sloegen tegelijkertijd toe op vijf verschillende plekken bij Toledo. Dat wees volgens de politiedienst op een goed gecoördineerde actie. Ze wisten precies waar het meest koper zat. Bovendien namen ze ook voorzorgsmaatregelen om geen sporen achter te laten. Zo droegen ze plastic zakken om hun schoenen en kozen ze voor nachtelijke uren waarin boeren rusten en beveiliging minimaal is. De gebruikte gereedschappen, betonscharen en boutenknippers van meer dan een meter, en het ontbreken van cameratoezicht maakten de klus relatief eenvoudig.
Oost-Europese bendes met vaste routes
Volgens bronnen binnen de Guardia Civil gaat het om rondreizende criminele netwerken, vaak bestaande uit mensen uit Oost-Europa. Deze groepen hebben delen van het Spaanse spoorwegnet in kaart gebracht. Daardoor weten ze precies waar weinig toezicht is en waar ze snel kunnen ontsnappen. Door gelijktijdig op meerdere punten toe te slaan, dwingen ze de politie om beperkte middelen over een groot gebied te spreiden.
Een specialist verwoordt het zo: “Als je op één plek toeslaat, sturen ze een patrouille. Maar bij vijf tegelijk in een uitgestrekte regio als Toledo? Daar zijn gewoon niet genoeg agenten voor.”
Juridisch laag risico voor koperdieven
De aantrekkingskracht van koperdiefstal zit in het verdienmodel. Koper wordt op de zwarte markt verkocht voor zo’n 8 tot 10 euro per kilo en belandt vaak via tussenpersonen in landen als China. De risico’s zijn laag: de meeste daders komen weg met een aanklacht voor diefstal met braak. Dat leidt zelden tot celstraf. De meeste koperdieven zijn bovendien recidivisten met tientallen feiten op hun naam.
Meer dan 4.400 gevallen per jaar
De cijfers liegen er niet om: alleen al in 2024 werden er 4.433 gevallen van koperdiefstal geregistreerd in Spanje, bijna een verdubbeling ten opzichte van 2019. Castilla-La Mancha, waar ook deze sabotage plaatsvond, is het zwaarst getroffen met bijna 800 gevallen. Die stijging gaat hand in hand met de afbouw van Guardia Civil-posten in dunbevolkte regio’s, waardoor snelle interventie vaak onmogelijk is.
Beveiligingsmaatregelen en technologische respons
Met deze grootschalige koperdiefstal is de effectiviteit van de beveiliging van het Spaanse spoorwegnet opnieuw ter discussie gesteld. Tussen 2022 en 2025 werd 210 miljoen euro geïnvesteerd in beveiligingsdiensten. Desondanks blijft een aanzienlijk deel van het netwerk, met name 4.000 kilometer aan hogesnelheidslijnen, zonder cameratoezicht.
Minister van Transport Óscar Puente heeft aangekondigd te overwegen om extra beveiligingsmaatregelen te implementeren, zoals de installatie van camera’s op deze kwetsbare trajecten. Daarnaast heeft Adif onlangs een contract afgesloten voor de inzet van autonome drones om de infrastructuur te monitoren en incidenten sneller te detecteren. Renfe heeft eveneens stappen ondernomen door een systeem van beveiligingsdrones te introduceren. Hiertoe investeerde het bedrijf 3,5 miljoen euro, gericht op het verbeteren van de veiligheid en het snel identificeren van risico’s op het spoor.
Politiek strijdtoneel rond chaosbeeld
Inmiddels worden de diefstal van koperkabels en de daaropvolgende treinchaos ook ingezet als politiek wapen. Zowel de Partido Popular als Vox grijpen het incident aan om het beeld van een land in verval te versterken. In combinatie met de grote stroomstoring van vorige week spreken oppositieleiders van ‘chaos’ en ‘een land dat niet functioneert’. Madrid’s regiopresident Isabel Díaz Ayuso noemde het geheel ‘een totale ramp’ en verwees daarbij niet alleen naar het treinverkeer, maar ook naar migratie, economie en geboortecijfers.
De regeringspartij PSOE reageerde fel en beschuldigde PP-leider Feijóo ervan een ‘carroñero’ (aasgier) te zijn omdat hij de regering aanviel zonder een veroordeling van het sabotageaspect van de roof. Volgens politicologen dreigt vooral de ultrarechtse Vox garen te spinnen bij het groeiende maatschappelijke ongenoegen over falende basisvoorzieningen.
Sabotage of roof?
Al spreken sommige politieke partijen van ‘sabotage’, experts van de Guardia Civil wijzen erop dat het hier duidelijk gaat om roof met een economisch motief. “Als het puur om sabotage ging, had men een ketting op de bovenleiding kunnen gooien. Maar nu is het koper meegenomen, dat zegt alles”, aldus een woordvoerder in de krant El País.