Else Beekman
Op maandagmiddag rond het middaguur, een moment waarop in Spanje de ochtendspits pas net voorbij is en de lunch nog ver weg, viel plotseling in het hele land de elektriciteit uit. Miljoenen mensen zaten urenlang zonder stroom. Het openbaar vervoer kwam abrupt tot stilstand, mobiele netwerken raakten overbelast en internet werkten nauwelijks, waardoor veel mensen volledig geïsoleerd raakten.
In grote steden als Madrid, Barcelona en Sevilla liepen treinen, trams en metro’s vast en het verkeer raakte verstopt doordat verkeerslichten uitvielen. Red Eléctrica, de Spaanse netbeheerder, zocht – en nog steeds – koortsachtig naar de oorzaak en de oplossing, terwijl premier Pedro Sánchez zich vanuit het presidentiële paleis in Moncloa beriep op de nationale veiligheidsraad voor een spoedbijeenkomst.
Liften, treinen en gestrande reizigers
Het plotselinge gebrek aan elektriciteit zorgde voor enorme verstoringen in het openbaar vervoer en ontwrichtte het dagelijkse leven in Spanje. Overal in het land brachten gestrande reizigers uren en soms ook de nacht door op luchthavens en treinstations. Ook in openbare gebouwen en appartementencomplexen ontstonden problemen.
In Madrid meldde burgemeester José Luis Martínez-Almeida vanochtend dat er nog geen exacte cijfers waren, maar al wel dat er sprake was van meer dan 150 meldingen van mensen die gisteren vastzaten in liften en de brandweer in de hoofdstad heeft gisteren in ieder geval meer dan 174 mensen uit liften bevrijd.
In de Baskische stad Éibar zaten vijf volwassenen en zes kinderen urenlang opgesloten in een glazen lift van een openbaar gebouw, die op veertig meter hoogte hing. Terwijl de temperatuur in de lift bleef oplopen, probeerden omstanders hen te steunen door van buitenaf eten en water in de lift te laten zakken. De brandweer had meer dan drie uur nodig om de mensen te bevrijden.
Ook het treinverkeer kwam volledig tot stilstand, soms midden in tunnels. Spoorwegmaatschappij Renfe moest honderden passagiers evacueren, sommigen via een speciale noodtunnel, die speciaal voor dit soort situaties is aangelegd. Bij het licht van mobiele telefoons werden reizigers per wagon bevrijd en liepen ze onder begeleiding door een lange donkere tunnel naar buiten.
Een intercitytrein tussen Barcelona en Sevilla kwam zelfs 6 uur lang vast te zitten. Aanvankelijk werd gemeld dat de trein na zeven uur stilstand in de gemeente Xàtiva zijn reis weer zou hervatten, maar uiteindelijk werd besloten om terug te keren naar Valencia. Daar moesten de passagiers de nacht doorbrengen zonder stroom en met beperkte middelen. De reis eindigde pas de volgende ochtend.
Koude lunch en chaos op scholen
De stroomstoring had ook gevolgen voor de scholen, al was het maar dat in veel gevallen de kinderen het moesten doen met een koude lunch, omdat de gebruikelijke warme maaltijd niet mogelijk was zonder stroom in de keuken. Ouders, in Spanje vaak afhankelijk van het openbaar vervoer of de auto, moesten soms uren lopen om hun kinderen op te halen. In veel regio’s, zoals Andalusië, Madrid, Baskenland en La Rioja, werden alle schoolactiviteiten gestaakt.
Nationale stroomstoring Spanje: 99% van elektriciteit hersteld
Universiteiten, zoals die in Madrid en Barcelona, schrapten lessen. Er waren echter uitzonderingen: de Universiteit van Almería in Andalusië had geen last van de stroomstoring want kon binnen en schakelde binnen tien seconden overschakelen op een noodvoorziening op zonne-energie.
Tussen de gevangenen
In een gevangenis net buiten Madrid, in Estremera, leidde de stroomstoring tot een hachelijke situatie voor een gevangenisbewaarder. Door het uitvallen van de elektriciteit werkten de hydraulische celdeuren niet meer, waardoor hij opgesloten raakte in het interne gedeelte van de gevangenis tussen de gevangenen. Ook de bewakingscamera’s vielen uit, en deuren konden niet meer open of dicht. Communicatie was alleen nog mogelijk via walkie-talkies. Het creëerde ook onrust onder de gevangenen zelf die zich nog meer geïsoleerd voelden, wat de spanning verder opvoerde. Gelukkig sprong na enkele minuten het noodsysteem aan, en kon de gevangenisbewaarder, die anoniem wenst te blijven, gered worden uit zijn hachelijke situatie.
Lange rijen, lege schappen en noodaggregaten
Ook supermarkten kregen het zwaar te verduren. Hoewel de betaalsystemen uitvielen, vormden zich op veel plekken door het land al snel lange rijen. Veel mensen haastten zich naar de winkel om water, voedsel en batterijen in te slaan, wat leidde tot lege schappen en uren wachten. Sommige ketens sloten tijdelijk hun deuren omdat ze zonder stroom niet konden functioneren. Andere supermarkten, zoals Mercadona en Alcampo, bleven wel open dankzij noodgeneratoren. Omdat ook de koelingen en vriesvakken uitvielen, dreigden verse producten snel te bederven en deed de situatie deed denken aan de hamstertaferelen tijdens de coronapandemie. Toch bleef de sfeer opvallend kalm en ontstonden er geen grote incidenten.
Meer gejuich dan bij WK-doelpunt
In de loop van de avond keerde de stroom op veel plaatsen langzaam terug. De opluchting was groot, en op sociale media deelden Spanjaarden massaal video’s waarin ze hun vreugde uitten. Sommige Spaanse media spraken zelfs van meer gejuich dan bij het legendarische doelpunt van Iniesta in 2010 toen Spanje het WK voetbal won.
Ondanks de chaos bleven echt grote rampen uit: ziekenhuizen bleven grotendeels operationeel dankzij noodgeneratoren die vitale apparatuur draaiende hielden. Men besloot niet-urgente operaties uit te stellen, en de zorg voor kritieke patiënten kon onverminderd doorgaan. Ook ambulances konden op en aan blijven rijden om bijvoorbeeld mensen te helpen die afhankelijk zijn van zuurstofapparatuur.
Nagenoeg alle systemen functioneren inmiddels weer normaal in Spanje. Netbeheerder Red Eléctrica heeft verklaard dat een cyberaanval als oorzaak van de landelijke stroomuitval van maandag uit te kunnen sluiten. Er is geen sprake van een digitale inbraak in het controlesysteem. De exacte oorzaak wordt nog onderzocht, maar mogelijk speelde een storing in de zonne-energieproductie een rol. Premier Sánchez herhaalde het nog maar eens: ‘we gaan tot het uiterste’, om de oorzaak van deze historische stroomstoring te achterhalen.
Eten na stroomuitval: wat moet je weggooien en wat niet?