Netflix-film over ETA raakt open zenuw in Spanje

Met Un fantasma en la batalla brengt regisseur Agustín Díaz Yanes een indringend portret van de Spaanse nasleep van ETA-terreur. De film, sinds kort te zien op Netflix, volgt een jonge vrouw die infiltreert in de Baskische afscheidingsbeweging. Wat volgt is een sobere psychologische thriller over schuld, idealen en de moeizame weg naar vergeving. De film is eveneens uitgebracht onder de Engelse titel ´She walks in darkness´.

Thriller met historische diepgang

De film Un fantasma en la batalla vertelt het verhaal van Amaya, een jonge Baskische vrouw die wordt gerekruteerd door de Spaanse inlichtingendienst om te infiltreren in ETA. Jarenlang leeft ze een dubbelleven, balancerend tussen loyaliteit aan haar opdracht en de mensen met wie ze in aanraking komt binnen de organisatie. Terwijl ze dieper verstrikt raakt in het netwerk van geweld en ideologie, begint ze te twijfelen aan haar eigen overtuigingen. De film volgt haar innerlijke strijd tussen plicht, schuld en de behoefte aan verlossing — tegen de achtergrond van een land dat nog worstelt met zijn verleden.

Díaz Yanes verweeft fictie met archiefbeelden van echte ETA-aanslagen. Daardoor voelt de film soms aan als een documentaire. De regisseur kiest die aanpak bewust om het innerlijke conflict van de hoofdpersoon voelbaar te maken: blijft ze trouw aan haar missie of aan haar eigen menselijkheid?

Een van de meest indringende scènes verwijst naar de moord op politicus Miguel Ángel Blanco in 1997. Hij werd door ETA ontvoerd en doodgeschoten nadat de Spaanse regering weigerde in te gaan op hun eis om alle ETA-gevangenen naar Baskische gevangenissen over te plaatsen. Zijn dood leidde tot massale demonstraties in heel Spanje en werd een keerpunt in het conflict, het begin van het einde van de gewapende strijd. De film laat zien hoe diep dit moment de Spaanse samenleving verdeelde, zonder zelf een oordeel te vellen.

Baskisch vaderland en vrijheid

ETA, voluit Euskadi ta Askatasuna (“Baskisch Vaderland en Vrijheid”), ontstond in 1959 als nationalistische studentenbeweging tegen de onderdrukking van de Baskische cultuur onder Franco. In de jaren 70 radicaliseerde de groep tot een gewapende organisatie die streed voor onafhankelijkheid.

Tussen 1968 en 2010 pleegde ETA honderden aanslagen waarbij volgens officiële bronnen tussen de 829 en 853 mensen omkwamen. De bloedigste vond plaats op 19 juni 1987 in het warenhuis Hipercor in Barcelona, waar 21 doden en 45 gewonden vielen. ETA erkende later dat dit “haar grootste fout en tragedie” was.

Rond het jaar 2000 verdween de laatste rest steun voor de organisatie. In 2011 kondigde ETA het “definitieve einde van de gewapende strijd” aan. De officiële ontbinding volgde in mei 2018, waarmee een van de donkerste hoofdstukken uit de recente Spaanse geschiedenis werd afgesloten.

Huidig sentiment: stilte, schuld en verdeeldheid

ETA is verleden tijd, maar de schaduw van het geweld blijft voelbaar. Volgens het slachtoffercollectief Covite vonden in de eerste helft van 2025 nog 168 openbare steunbetuigingen voor ETA plaats — een daling van 11 procent ten opzichte van 2024.

Opvallend is dat er voor het derde jaar op rij geen zogenaamde ongi etorri-ceremonies zijn gehouden: feestelijke onthalen van vrijgelaten ETA-leden, waarbij sympathisanten hen vaak met vlaggen en applaus verwelkomden in hun dorp. Zulke bijeenkomsten veroorzaakten jarenlang woede bij nabestaanden van slachtoffers. Dat ze nu niet meer plaatsvinden, geldt als een teken dat de Baskische samenleving steeds meer afstand neemt van de verheerlijking van ETA.

Kwestie ook in 2025 nog altijd politiek gevoelig

Toch ligt de kwestie politiek nog altijd gevoelig. De links-nationalistische partij EH Bildu, geworteld in de onafhankelijkheidsbeweging, is inmiddels een invloedrijke factor in Baskenland. De partij groeit en houdt het debat over herinnering en gerechtigheid aan de zwarte bladzijde uit de Baskische geschiedenis levend. Vooral rond de vraag hoe Spanje moet omgaan met de voormalige ETA-leden die nog gevangen zitten.

Families van gevangenen eisen meer menselijke detentievoorwaarden en meer ruimte voor resocialisatie. Slachtofferverenigingen reageren daar kritisch op en wijzen erop dat veel veroordeelden nooit spijt hebben betuigd. In december 2024 kregen vier voormalige ETA-leden nog lange gevangenisstraffen voor een poging tot moord op journalisten.

Terwijl de wapens al meer dan tien jaar niet meer worden gebruikt, worstelt Spanje met de vraag hoe het moet herinneren, en vergeven.

Film Netflix als spiegel van een onvoltooid verleden

Un fantasma en la batalla werpt een indringend licht op een verleden dat nog altijd schuurt. Geen helden of monsters, maar mensen gevangen tussen ideologie en angst. Díaz Yanes gaat daarmee verder dan een historische reconstructie hij laat zien dat verzoening pas begint als er ruimte komt voor twijfel, schaamte en empathie.

Bron: eldiario.es; Cadena SER; LibertadDigital; EFE

Meer actie, meer intrige: Seizoen 2 van La Chica de Nieve op Netflix