Judith Goeree
Op de laatste en beslissende dag van de NAVO-top in Den Haag staat de Spaanse premier Pedro Sánchez vrijwel alleen in zijn verzet tegen de Amerikaanse eis om 5 procent van het bbp aan defensie uit te geven. Alleen België en Slovenië steunen hem. De rest van de alliantie schaart zich achter het voorstel, dat krachtig wordt doorgedrukt door voormalig president Donald Trump en wordt gesteund door zwaargewichten als Duitsland, Frankrijk, Italië en het Verenigd Koninkrijk.
Trump voert druk op, Rutte toont waardering
Trump liet tijdens zijn vlucht naar de top weten dat Spanje “een probleem” is binnen de NAVO vanwege zijn lage defensie-uitgaven. NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte reageerde daar niet rechtstreeks op. In een bericht dat Trump zelf openbaar maakte, spreekt Rutte echter zijn waardering uit voor Trumps optreden in Iran en prijst hij diens politieke effectiviteit. Hoewel dat geen directe steun is voor de Amerikaanse druk op Europa, onderstreept het wel de goede verstandhouding tussen beide leiders. Dat contrasteert met Sánchez, die de NAVO-eis van 5 procent betitelt als onrealistisch en sociaal onverantwoord.
Volgens Sánchez zou een stijging naar 5 procent neerkomen op jaarlijks 50 miljard euro extra. Dat zijn miljarden die grotendeels zouden worden besteed aan aankopen bij de Amerikaanse defensie-industrie. In plaats van “meer uitgeven”, pleit hij voor “slimmer investeren” en wil hij sociale uitgaven beschermen.
Spanje biedt alternatief: 2,1% en flexibiliteit
Spanje stelt voor om het defensiebudget te verhogen tot 2,1 procent van het bbp. Dat betekent al een forse stijging ten opzichte van de 1,28 procent in 2024, maar is nog altijd ver onder het nieuwe NAVO-doel. Volgens Sánchez is dit voldoende om aan de NAVO-verplichtingen te voldoen. De berekeningen waarop dit standpunt is gebaseerd zijn echter niet openbaar gemaakt, wat tot scepsis leidt bij andere lidstaten.
Hoewel Spanje eerder van president Biden uitstel kreeg om aan de NAVO-normen te voldoen, staat die afspraak nu onder druk. Toch bereikten Sánchez en NAVO-chef Rutte afgelopen weekend een formeel akkoord. Spanje ondertekent de slotverklaring, die licht werd aangepast zodat deze geen juridische verplichting inhoudt voor alle lidstaten. Daarmee is vastgelegd dat Spanje zich niet committeert aan het 5-procentdoel, omdat het ervan overtuigd is dat 2,1 procent volstaat om de afgesproken militaire doelen binnen de NAVO te realiseren.
Intern en extern onder vuur
Binnen Spanje krijgt Sánchez in het parlement weinig steun voor hogere militaire uitgaven. Zijn minderheidsregering, gesteund door progressieve partijen, verzet zich fel tegen militarisering. Tegelijkertijd stelt Sánchez dat zijn terughoudende koers wél wordt gesteund door een meerderheid van de Spaanse bevolking. Uit peilingen blijkt dat slechts 43 procent van de Spanjaarden bereid is om extra belasting te betalen voor defensie – aanzienlijk minder dan voor bijvoorbeeld zorg of onderwijs.
Ondertussen groeit de wrevel bij andere NAVO-landen. Onder meer Zweden en Denemarken benadrukken dat flexibiliteit voor Spanje een gevaarlijk precedent schept. Veel lidstaten mikken op 3,5 procent of meer, en zien de uitzonderingspositie van Spanje als onsolidair.
Strategische en historische terughoudendheid
De Spaanse regering wijst erop dat het doel van de NAVO afschrikking en verdediging is. Daarbij wordt Rusland als grootste bedreiging gezien. Volgens Madrid is het dan ook niet logisch om de uitgaven nog verder te verhogen, aangezien de Europese NAVO-landen – zelfs zonder de VS – gezamenlijk al meer besteden aan defensie dan Rusland. Zeker niet als er geen duidelijke inhoudelijke of technische onderbouwing voor is. De opgelegde 5-procentnorm zou volgens Spanje door weinig landen gehaald worden, en later als buitensporig kunnen worden beoordeeld.
De Spaanse terughoudendheid past binnen een patroon dat al langer bestaat. Al sinds de toetreding van Spanje tot de NAVO in 1982, vlak na het einde van de dictatuur, behoort Spanje tot de landen met de laagste defensie-uitgaven. Waar het NAVO-lidmaatschap destijds werd gezien als democratisch anker, bleef militaire uitbouw politiek gevoelig.
Sánchez houdt voet bij stuk
Pedro Sánchez houdt tijdens de NAVO-top in Den Haag voet bij stuk. Tegen de stroom in weigert hij een onvoorwaardelijke toezegging aan de 5-procenteis en kiest hij voor een alternatief pad van 2,1 procent. Zijn diplomatieke manoeuvre resulteert in een compromis met NAVO-chef Rutte, maar de spanningen met andere lidstaten zijn voelbaar. Of Spanje zijn uitzonderingspositie daadwerkelijk kan behouden, zal later vandaag blijken tijdens de gezamenlijke slotverklaring, die volgt op de plenaire zitting van de NAVO-Raad met staatshoofden en regeringsleiders.
Bronnen: El País, RTL-nieuws
Sánchez biedt excuses aan na corruptiezaak partijgenoot