Judith Goeree
Spanje blijft ernstig in gebreke bij de uitvoering van aanbevelingen tegen corruptie, zo stelt een nieuw rapport van de Raad van Europa. Zes jaar na het uitbrengen van 19 aanbevelingen heeft Spanje er geen enkele volledig doorgevoerd. De kritiek raakt aan fundamentele kwesties zoals transparantie, lobbyregulering en toezicht op belangenverstrengeling.
GRECO-rapport: structurele tekortkomingen
Het rapport is afkomstig van GRECO, het orgaan van de Raad van Europa dat toezicht houdt op de naleving van anticorruptienormen door de lidstaten. Van de 19 aanbevelingen die Spanje sinds 2019 heeft gekregen, zijn er volgens GRECO:
- 3 volledig genegeerd
- 16 slechts gedeeltelijk nageleefd
Het gaat onder meer om hervormingen rond politieke immuniteit, lobbyisten, politieke adviseurs en de overstap van politici naar het bedrijfsleven. Volgens El País is dit het zesde opeenvolgende jaar waarin Spanje er niet in slaagt om structurele vooruitgang te boeken op deze punten.
Politieke adviseurs zonder toezicht
Een van de volledig genegeerde aanbevelingen betreft het gebrek aan regels voor politieke adviseurs. GRECO wil dat zij onderworpen worden aan dezelfde transparantie- en integriteitsregels als ministers, maar Spanje heeft hier nog geen actie op ondernomen. Een wetsvoorstel over ‘open overheid’ werd eind 2024 aangekondigd, maar is nog niet behandeld in de ministerraad.
Immuniteit en lobbygroepen
Een ander punt van zorg is de parlementaire onschendbaarheid, die ervoor zorgt dat ministers en andere hoge functionarissen alleen door het Hooggerechtshof kunnen worden berecht. Spanje stelt dat dit geen belemmering vormt voor vervolging, omdat er wél een bevoegde rechtbank is. Maar GRECO vindt dat deze speciale bescherming te ver gaat en pleit ervoor om de uitzonderingspositie van bewindspersonen te beperken. Een wetsvoorstel om dit aan te passen ligt al sinds 2019 in het parlement, maar is sindsdien niet in behandeling genomen.
Ook op het gebied van lobbygroepen blijven de regels volgens GRECO ontoereikend. Er ligt weliswaar een wetsvoorstel op tafel dat lobbyisten verplicht zich te registreren en zich aan bepaalde gedragsregels te houden, maar er is géén verplichting voor politici om hun contacten met lobbyisten openbaar te maken. Volgens El País betekent dit dat burgers geen inzicht hebben in wie met wie spreekt, over welke onderwerpen. GRECO noemt het gebrek aan transparantie hierover “een gemiste kans”.
Draaideurpolitiek en gebrek aan toezicht
Het rapport wijst ook op het ontbreken van effectief toezicht op de zogeheten draaideurpolitiek, waarbij politici overstappen naar invloedrijke posities in het bedrijfsleven. Een wetsvoorstel voorziet in een wachttijd van twee jaar, maar is nog niet aangenomen. GRECO dringt aan op aanscherping van het toezicht en een onafhankelijk controleorgaan.
GRECO maakt zich ook zorgen over het gebrek aan sancties binnen de Policía Nacional. Als er sprake is van onethisch of corrupt gedrag, zijn de mogelijkheden om daar effectief tegen op te treden beperkt. Dat onderstreept volgens het rapport de noodzaak om de integriteitsregels binnen de hele publieke sector, inclusief het politieapparaat, grondig te hervormen.
Regering prijst gedeeltelijke vooruitgang
De Spaanse regering wijst erop dat er wel degelijk vooruitgang is geboekt. In een reactie benadrukt het ministerie van Justitie, onder leiding van Félix Bolaños (PSOE), dat Spanje nu gedeeltelijk voldoet aan 16 van de 19 aanbevelingen. Drie meer dan bij de vorige evaluatie. Volgens het ministerie laat het rapport zien dat Spanje stappen zet op het gebied van corruptiepreventie, na wat het omschrijft als “twee regeerperiodes van stilstand” vóór de huidige hervormingspogingen.
Oppositie noemt rapport ‘vernietigend’
De oppositiepartij PP reageert fel en noemt het rapport “vernietigend” voor het beleid van premier Pedro Sánchez. Volgens de partij is dit “de meest corrupte regering sinds de overgang naar de democratie” en weigert zij serieuze hervormingen door te voeren.
PP-secretaris Miguel Tellado heeft minister Bolaños opgeroepen zich in het parlement te verantwoorden voor het uitblijven van resultaten. Hij hekelt daarnaast de blijvende steun van de regering aan de procureur-generaal, die volgens hem “met beide benen in het beklaagdenbankje staat” vanwege een lopende gerechtelijke procedure. Daarmee doelt hij op het feit dat deze functionaris betrokken is bij een lopende gerechtelijke procedure, wat volgens Tellado de geloofwaardigheid van het justitieel apparaat ernstig schaadt.
Europa voert de druk op
GRECO wil dat Spanje uiterlijk op 30 juni 2026 een gedetailleerd voortgangsrapport indient. De secretaris-generaal van de Raad van Europa, Alain Berset, heeft zelfs een officiële brief gestuurd aan minister van Buitenlandse Zaken José Manuel Albares met het verzoek “zo snel mogelijk tastbare vooruitgang te boeken”.
Politieke schandalen versterken urgentie van hervormingen
Het rapport van GRECO komt op een moment waarop de Spaanse politiek wordt geteisterd door een opeenstapeling van schandalen. Binnen de regeringspartij PSOE werd in juni Santos Cerdán, een vertrouweling van premier Sánchez, gearresteerd op verdenking van corruptie rond publieke aanbestedingen. Ook ontstond ophef rond partijfunctionaris Leire Díez na gelekte audio-opnames die zouden wijzen op pogingen tot beïnvloeding van rechters. In Valencia moest José María Ángel Batalla aftreden vanwege het gebruik van een niet bestaand diploma, en de broer van de premier, David Sánchez, ligt onder vuur vanwege een mogelijk ongeoorloofde benoeming bij de Diputación van Badajoz.
Maar ook de oppositiepartij PP is niet vrij van controverse. In Madrid leidt een strafrechtelijk onderzoek naar vermeend misbruik van overheidsgeld tot politieke spanningen rondom regiopresident Isabel Díaz Ayuso. Haar partner, Alberto González Amador, is door de rechter formeel in staat van beschuldiging gesteld wegens belastingfraude en vervalsing van documenten ter waarde van honderdduizenden euro’s. Tegelijkertijd wordt de partij ervan beschuldigd een parlementair onderzoek te blokkeren naar mogelijke belangenverstrengeling binnen het netwerk rond Madrid Network, een organisatie met vermeende banden met de PP-regering in de regio Madrid en voormalig minister Cristóbal Montoro. Volgens PSOE Madrid maakt de partij misbruik van haar absolute meerderheid om transparantie te verhinderen.
Deze opeenstapeling van affaires binnen zowel de regerings- als de oppositiepartij versterkt de boodschap van GRECO. Spanje heeft dringend behoefte aan diepgaande en breed gedragen hervormingen op het gebied van transparantie, integriteit en politieke verantwoording. De regering en oppositie geven ieder hun eigen lezing aan het rapport. De internationale druk om nu écht te hervormen neemt echter steeds meer toe.
Bronnen: El País, EFE, 20Minutos
Opgepoetste cv’s en niet behaalde diploma´s schaden Spaanse politiek