Else Beekman
Op 12 oktober viert Spanje zijn nationale feestdag. Vroeger de Día de la Hispanidad genoemd, is een dag met diepe historische wortels én een groeiende controverse. Het begon ooit als een nationale herdenking van de ontdekking van Amerika. Alleen is die historische gebeurtenis steeds meer omstreden. Voor sommigen staat de dag voor Spaanse trots en verbondenheid met Latijns-Amerika, voor anderen juist voor koloniale onderdrukking en verlies van inheemse culturen. Hoe kreeg deze feestdag zijn huidige vorm en waarom is de betekenis ervan anno nu zo omstreden?
De ontdekking van Amerika in 1492 had vergaande gevolgen en 12 oktober wordt beschouwd als een gedenkwaardige dag omdat vanaf dat moment het contact tussen Europa en Amerika begon. Dit culmineerde in de zogenaamde “ontmoeting van twee werelden”. Een ontmoeting die de visies van de wereld en de levens van zowel Europeanen als Amerikanen ingrijpend veranderde. Door de ontdekkingen werd de Europese kolonisatie van Noord- en Zuid-Amerika in gang gezet.
Op 23 september 1892 vaardigde de regent koningin María Cristina de Habsburgo-Lorena een koninklijk besluit uit in San Sebastián, op voorstel van president Antonio Cánovas del Castillo, waarin op 12 oktober 1892 een nationale feestdag werd uitgeroepen ter herdenking van de ontdekking van Amerika.
Omstreden naam
Vaak spreken mensen in Spanje ook over de Día de la Hispanidad als ze naar deze dag refereren. Maar daar voelt niet iedereen zich goed bij. Die naam is namelijk aan de dag toebedeeld per officieel decreet tijdens dictatuur onder Francisco Franco. Het concept “Hispanidad” werd sinds het begin van de 20e eeuw gepromoot door Ramiro de Maeztu, schrijver en reactionair. Maeztu publiceerde in 1931 een artikel in het tijdschrift ‘Acción Española’ waarin hij het gebruik van de term Hispanidad verdedigde: “12 oktober, met de verkeerde titel de dag van het ras (Día de la Raza), zou voortaan de dag van het Spaanse erfgoed moeten zijn”.
Na Franco’s dood betekende de komst van de democratie ook een herziening van alle nationale festiviteiten, evenals hun terminologie. Een wet uit 1987 bepaalt dat Spanje 12 oktober viert als nationale feestdag. Daarmee werd de benaming ‘Día de la Hispanidad’ definitief afgeschaft en alleen nog in de volksmond gebruikt.
Viering van culturele diversiteit op 12 oktober
Door de jaren heen is de nadruk verschoven van het Spaanse rijk na Columbus’ ontdekkingsreizen naar het vieren van de culturele diversiteit en de band tussen alle Spaanstalige landen en volkeren. Omdat het een nationale feestdag is, zijn de meeste Spanjaarden vrij. Dit jaar valt de feestdag op zondag en dat betekent dat de vrije dag doorgeschoven wordt naar maandag 13 oktober en Spanjaarden een lang weekend (puente) hebben.
Militaire parade in Madrid
Het meest kenmerkende aan de vieringen van de Fiesta Nacional de España is het militaire defilé in Madrid. Daarmee laat Spanje zijn militaire kracht zien. De parade brengt meerdere eenheden van onder meer de legers, de marine, de militaire noodeenheid (UME), de Guardia Civil en de nationale politie samen in een act onder leiding van de koning en koningin van Spanje.
Koning Felipe VI, zijn vrouw koningin Letizia, hun kinderen de Infanta’s Leonor en Sofie en de Spaanse premier zijn doorgaans aanwezig bij dit militaire machtsvertoon. In de parade door de Spaanse hoofdstad lopen doorgaans ook buitenlandse diplomaten mee en vertegenwoordigers van de regeringen van de 17 autonome gemeenschappen.
De parade op 12 oktober begint traditiegetrouw om 11 uur op de Paseo de la Castellana. De koning komt eerder aan op Plaza de Lima, waar hij militaire eer ontvangt en de verschillende troepen beoordeelt, voordat hij de aanwezige autoriteiten begroet. Daarna daalt een soldaat aan een parachute af met de Spaanse vlag in zijn handen. Militairen hijsen die vlag vervolgens waarna tenslotte de hulde aan de gevallenen plaatsvindt.
Na dit protocol zijn het de legervliegtuigen die plaats maken voor de parade. Zo begint de land- en luchtparade die langs de Paseo de la Castellana loopt van de Plaza de Cuzco naar Raimundo Fernández Villaverde. De live uitzending is vanaf een uur of tien te volgen op La 1 de TVE.
Buiten Madrid organiseert elke stad eigen vieringen die in het teken van Spanje en de Spaanstalige wereld staan. Doorgaans vindt het officiële gedeelte daarvan plaats op het plein voor het plaatselijke gemeentehuis.
Columbus en de Nieuwe Wereld
Op 12 oktober 1492 ging Cristoffel Columbus voor anker voor de kust van het Amerikaanse continent. Op dat moment wist de ontdekkingsreiziger nog niet idat hij een nieuw continent had ontdekt. Hij verkeerde in de veronderstelling dat hij via een westelijike route in ‘Las Indias’, het geplande doel van zijn reis, was aangekomen. Het bleken de Bahama’s te zijn, de eilandengroep die hij later San Salvador noemde.
Documentaire onthult: Columbus was Joods-Sefardisch en Spaans
Na Columbus’ eerste aankomst ging de verdere exploratie en de kolonisatie van de ‘Amerika’s’ door Europa van start. Vanaf dit moment werd het Spaanse rijk steeds groter en machtiger tot het op een gegeven moment het meest invloedrijke imperium ter wereld was. Dit feit wordt jaarlijks op 12 oktober herdacht. In de wet die alles rond deze Spaanse feestdag regelt, staat dat op die dag Spanje ‘een proces startte van linguïstische en culturele projectie ver buiten de Europese grenzen’.
Controversie
Zoals eerder aagestipt groeit de laatste jaren de controversie rond het feest. Amerika bestond al toen Columbus er zijn schip aanmeerde. Feitelijk ontdekten de eerste mensen die er circa 14.000 jaar geleden voet aan wal zetten het continent al.
Bovendien was de komst van de Europeanen voor de inheemse volkeren verre van positief. Bij de kolonisatie van hun land roeiden de niewkomers de de inheemse bevolking grotendeels uit. Volgens geschiedkundigen heeft circa 90 procent van de oorspronkelijke bewoners de komst van de Spanjaarden en later andere Europeanen niet heeft overleefd. In Noord-Amerika werd het aantal van twaalf miljoen in het jaar 1500 gereduceerd tot enkele honderdduizenden in 1900. Deels bezweken de inheemse mensen ook als gevolg van vreemde ziekten waartegen ze niet bestand waren. Wie al deze ellende uiteindelijk wel overleefde, werd gedwongen het christelijk geloof aan te nemen.
Nieuwe betekenis aan 12 oktober feestdag
Om deze redenen zijn diverse landen het feest gaan vervangen door andere vieringen die meer overeenkomen met hun oorspronkelijke culturele identiteit. Zo verving Argentinië in 2010 de Día de la Hispanidad door de viering van de Día de Diversidad, de Dag van de Culturele Amerikaanse Diversiteit. In Bolivia wijzigde men de dag in 2009 in de Dag van de Dekolonisatie. In Chili viert men op 12 oktober de Dag van de Ontmoeting tussen Twee Werelden gevierd.
Ook in Spanje zijn pogingen gedaan om het feest van karakter te veranderen. In 2016 hees de gemeente Madrid de Wipala. Dit is een kleurrijke vlag die inheemse culturen vertegenwoordigt. In de raadsvergadering van Navarra viert men sinds 2017 de Dag van de Inheemse Weerstand. Voorstanders van deze wijzigingen menen dat ze op deze manier rekening houden met de verschillende gezichtspunten rond de historische gebeurtenis.
Jorge Rey: nieuwe ‘gota fría’ bedreigt het lange weekend Puente del Pilar