Else Beekman
Na de viering van de Dag van de Grondwet op 6 december, heeft Spanje op 8 december opnieuw een nationale feestdag. Ditmaal eentje met een katholieke oorsprong: de Onbevlekte Ontvangenis. Deze dag draait om Maria, de moeder van Jezus. Niet om haar geboorte of om haar zoon, maar om het moment waarop zíj volgens de katholieke kerk zelf zonder erfzonde werd ontvangen. Een religieuze feestdag dus, met voor Spanje ook een historisch tintje.
De term ‘Onbevlekte Ontvangenis‘ wekt soms verwarring op. Mensen nemen aan dat het over de maagdelijke geboorte van Jezus gaat, maar dat is niet zo. Op deze dag herdenkt men het moment dat Maria zelf werd verwekt in de schoot van haar moeder, Anna. Dat gebeurde volgens het katholieke geloof zonder dat zij de erfzonde meekreeg die ieder mens bij de geboorte draagt. Daarom de term “onbevlekt”.
Vrije dag in heel Spanje
Maria’s geboortedag wordt elk jaar op 8 september gevierd. Deze dag en het moment van haar conceptie zijn lithurgisch bepaald. Spanjaarden krijgen voor dit katholieke hoogfeest elk jaar een vrije dag. In heel Spanje zijn de scholen en veel winkels op 8 december gesloten. Mensen maken van de gelegenheid gebruik om met familie samen te zijn of naar de mis te gaan. In dorpen en steden met een sterke katholieke traditie zijn er soms processies of lokale vieringen ter ere van Maria.
Het wonder van Empel
Toch is deze feestdag in Spanje meer dan alleen religie. In de militaire geschiedenis is het ook een datum van belang. Begin december 1585, tijdens de Tachtigjarige Oorlog, raakten Spaanse soldaten van de beroemde tercios Tijdens de Tachtigjarige Oorlog, begin december 1585, raakten Spaanse militaire eenheden omsingeld door Staatse troepen (het leger van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden) bij het plaatsje Empel aan de Maas, in wat nu Noord-Brabant is.
Volgens de overlevering vond een van de Spaanse soldaten een Mariabeeldje in de modder. Dit werd door de troepen als duidelijk teken van hoop opgevat en de troepen begonnen te bidden. Diezelfde nacht begon het onverwacht hard te vriezen zodat het water rondom hun positie bevroor. Nu konden ze over het ijs ontsnappen en meteen ook tot een succesvolle aanval overgaan. Omdat de datum zo dicht bij 8 december lag, werd het voorval religieus geïnterpreteerd. Sindsdien staat deze gebeurtenis bekend als het Milagro de Empel – het wonder van Empel.
Beschermheilige van de infanterie
Na deze gebeurtenis riep het Spaanse leger Maria uit tot beschermheilige van de infanterie. Elk jaar op 8 december wordt dit wonder herdacht met militaire ceremonies. Vooral binnen het leger is de dag dus nog steeds van grote betekenis.
Viering van 8 december in Spanje
De dag wordt in heel Spanje op uiteenlopende manieren gevierd. In veel dorpen en steden zijn er speciale missen met extra ceremonieel, vaak gevolgd door processies waarbij een beeld van Maria wordt meegedragen door de straten. Deze gaan gepaard met muziek, klokkengelui en soms vuurwerk of knalvuurwerk (pólvora).
Sommige regio’s hebben hun eigen tradities. In Sevilla wordt in de kathedraal bijvoorbeeld de eeuwenoude koordans van de seises uitgevoerd, een bijzonder schouwspel dat alleen op hoogfeesten plaatsvindt. In plaatsen als Sant Joan d’Alacant vinden nachtelijke wake-vieringen (vigilia’s) en feestelijke missen plaats, vaak afgesloten met een processie.
Omdat 8 december samenvalt met de feestdag van 6 december (Día de la Constitución), maken veel mensen er een lang weekend van, een zogenaamde puente. Het is een populair moment om familie te bezoeken, samen te eten of kleine reisjes te maken binnen Spanje. In landelijke gebieden wordt dit lange weekend door veel families gebruikt voor de ‘matanza’, de rituele slacht van een varken. De hele familie doet mee met de bereiding van de vleesproducten voor het hele jaar. .
Bovendien markeert deze feestdag vaak het begin van de kersttijd. Rond 8 december worden in veel steden de kerstverlichting ontstoken en openen kerstmarkten en ambachtelijke ferias. Zo krijgt het religieuze feest ook een bredere, meer seculiere invulling en vormt het de overgang naar de sfeervolle decembermaand.
In dit Spaanse dorp is het altijd kerst