Else Beekman
In Zuid-Spanje ruilen steeds meer boeren sinaasappels in voor tropisch fruit zoals guayaba, chirimoya en pitaya. Wat begon als een niche-idee, groeit uit tot een opvallende trend, gedreven door veranderende klimaatomstandigheden, economische noodzaak en nieuwe consumentenvraag.
“Het was niet meer vol te houden met sinaasappels,” zegt Juan de Dios, een boer uit Cádiz in de krant El Confidencial. Zoals veel van zijn collega’s, zag hij hoe de opbrengsten daalden terwijl de kosten stegen. Daarom besloot hij zijn citrusbomen te vervangen door avocadoplanten. “We moesten wel. Slechter kon het niet gaan.” In maart 2024 ging de onvrede van de boeren in Zuid-Spanje over de lage inkomsten zo ver dat ze uit protest duizenden kilo’s aan citroenen weggaven aan voorbijgangers. Andere boeren gingen over tot het verbranden van complete oogsten.
Het verhaal van Juan is geen uitzondering. In regio’s als Málaga, Granada en Valencia nemen tropische gewassen steeds meer ruimte in. Ooit stonden hier suikerriet, sinaasappels, amandel- en olijfbomen, nu groeien er guayabas, mango’s, papaya’s en zelfs exotischere soorten zoals carambola en pitaya.
Van populaire avocado naar woestijnvorming in Zuid-Spanje
De aantrekkingskracht van tropisch fruit
Volgens Martín Valenzuela uit Salobreña begon het allemaal met een guayaboboom die zijn vader cadeau kreeg. “Ik vond het een mooie boom en merkte dat hij het goed deed in onze zoute grond,” vertelt hij. Inmiddels beheert Valenzuela meer dan 5.000 bomen en produceert hij jaarlijks zo’n 150 ton guayaba.
De vrucht, die zes keer meer vitamine C bevat dan een sinaasappel, vindt steeds vaker zijn weg naar Spaanse keukens. Vooral Latino’s en mensen met diabetes zoeken actief naar deze vruchten. “Eerst kochten alleen Colombianen of Peruanen bij mij, nu ook steeds meer Spanjaarden,” aldus Valenzuela.
Nieuwe markten, nieuwe kansen
De opkomst van tropisch fruit wordt versterkt door de groeiende diversiteit onder consumenten én slimme marketing. Zo gebruikt het online platform Europa Agricult Product sociale media om rechtstreeks van boer naar consument te verkopen. Met 600.000 volgers op Instagram en populaire video’s van boeren in actie, groeit de bekendheid van vruchten als maracuya (passievrucht) en chirimoya razendsnel.
Niet zonder risico’s
Toch waarschuwen experts, zoals agrarisch econoom Tomás García Azcárate van het CSIC, voor een mogelijke “tropische bubbel”. Zo zijn er al waarschuwingen voor prijsdalingen bij kaki, en blijft de onzekerheid groot over grootschalige afzet van bijvoorbeeld guayaba.
Ook Nando Durán uit Valencia is voorzichtig. “Mijn buurman is ook overgestapt op guayaba, maar raakt zijn oogst alleen kwijt via lokale fruitwinkels,” zegt hij. Toch kijkt Durán hoopvol naar zijn kaki-plantages en denkt hij na over nog meer tropisch fruit. “We moeten blijven zoeken naar alternatieven. Het is dat, of stoppen.”
Lokale productie heeft voordelen
Een groot voordeel van de Spaanse productie is dat het fruit aan de boom kan rijpen, in tegenstelling tot import uit Latijns-Amerika. Daardoor is de smaak vaak beter en het transport korter, wat weer bijdraagt aan duurzaamheid en kwaliteit.
Voor boeren als José Antonio Marín uit Vélez-Málaga biedt de overstap ook lagere irrigatiekosten. Zijn 7.000 pitayaplanten leveren hem inmiddels voldoende inkomen op, en hij ziet hoe de vraag toeneemt. “Steeds meer mensen ontdekken deze vrucht. En dat merk ik direct in de verkoop.”
Om welke vruchten gaat het precies?
Guayaba
De guayaba, of guave in het Nederlands, is een geurige, peervormige vrucht met een dunne, groene tot gele schil en roze of wit vruchtvlees vol kleine eetbare pitjes. De smaak is friszoet, met een vleugje aardbei en peer. Per 100 gram bevat een guayaba tot wel 304% van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitamine C, naast 75 kcal, ruim 5 gram vezels en antioxidanten die kunnen bijdragen aan het verlagen van de bloeddruk en het ondersteunen van gewichtsverlies. Je kunt de rijpe vrucht met schil en al zo uit de hand eten voor maximale voedingswaarde. Ook lekker in een smoothie of frisse salade.
Chirimoya
De chirimoya, in het Nederlands soms custardappel genoemd, herken je aan de groene schil met schubpatroon en hartvormige vorm. Het zachte, witte vruchtvlees is heerlijk romig en smaakt naar een mix van banaan, ananas en een vleugje vanille. Per 100 gram levert chirimoya 75 kcal, vitamine C (17% ADH), foliumzuur en vezels, die bijdragen aan een gezonde spijsvertering. Je eet deze vrucht met een lepel uit de schil. Alleen het verwijderen van de grote zaden vergt wat werk. Heerlijk als nagerecht of in een exotische fruitsalade.
Pitaya
Pitaya, of drakenfruit, springt meteen in het oog door de felle roze of gele schil met schubachtige uitsteeksels. Het vruchtvlees is wit of rood en zit vol kleine zwarte pitjes en heeft een mild zoete smaak, een beetje zoals kiwi, met een frisse, knapperige textuur. Deze vrucht is licht, met 60 kcal per 100 gram, en zit vol vitamine C (27% ADH), vezels (3 g), ijzer en krachtige antioxidanten zoals polyfenolen. Snijd de vrucht doormidden en lepel het vruchtvlees eruit, of snijd in blokjes voor in smoothies en kleurrijke bowls.
Papaya
Papaya is een langwerpige vrucht met een gladde schil die van groen naar diep oranje kleurt naarmate hij rijpt. Binnenin zit zacht, sappig vruchtvlees met in het midden een holte vol kleine zwarte zaden. De smaak is zoet met een licht muskusachtig aroma. Per 100 gram krijg je slechts 45 kcal binnen, maar wel veel vitamine C (ruim 80 mg) en het enzym papaïne, dat de spijsvertering ondersteunt. Een dagelijkse portie papaya is goed voor je maag én je immuunsysteem. Heerlijk als ontbijt, in een fruitsalade of smoothie.
Carambola
De carambola, ook bekend als stervrucht, is een gele, hoekige vrucht met een gladde, eetbare schil. Als je hem in plakken snijdt, ontstaat vanzelf de karakteristieke stervorm. Het vruchtvlees is sappig, fris en een tikje zuur, met een lichte zoetheid. Carambola bevat 37 kcal per 100 gram, vitamine C (39% ADH), vezels en mineralen zoals kalium, die bijdragen aan een gezonde huid en gewichtsbeheersing. Eet de vrucht vers in stervormige plakjes of pers hem tot een verfrissend sapje.
Maracuya
Maracuya is de Spaanse naam voor passievrucht. Deze vrucht heeft een dikke, paarse of gele schil die je niet eet, maar waarvan de binnenkant bestaat uit sappig, gelei-achtig vruchtvlees met knapperige, eetbare zaden. De smaak is intens tropisch en zuurzoet. Per 100 gram is maracuya een goede bron van vitamine C, vezels, kalium en antioxidanten. Dit alles ondersteunt je immuunsysteem en geeft je een verzadigd gevoel. Lepel het vruchtvlees rechtstreeks uit de schil en gebruik het in sappen, desserts of zomerse cocktails.
Watervoetafdruk van de tropische vruchten
De pitaya en de maracuya hebben met 200 tot 600 liter water per kilogram aan vruchten het minste water nodig van alle bovengenoemde tropische vruchten. Ter vergelijking, voor sinaasappels geldt met een efficiënte teelt een waterhoeveelheid van 200 tot 300 liter per kilogram vruchten. Een stuk duurzamer dan de mango en de avocado met respectievelijk 1800 liter en 1100 tot 1900 liter, afhankelijk van de plek en irrigatiemethode. De opmars van tropische vruchtenteelt in een droge regio zoals Zuid-Spanje steeds meer is, baart milieudeskundigen daarom wel zorgen.
Ze wijzen op ernstige problemen zoals uitputting van waterbronnen, bodemerosie door zware machines en ontbossing op hellingen in provincies als Málaga en Granada. Het hiperintensieve model leidt tot watertekorten voor de lokale bevolking, met soms 12 uur durende onderbrekingen in de zomer van 2023.
Wat is de échte prijs van een Spaanse avocado?