Duizenden Spaanse gemeenten omzeilen al jarenlang wetgeving die bouwen in risicovolle overstromingsgebieden verbiedt. Dit is mogelijk doordat veel bestemmingsplannen en ruimtelijke ordeningsplannen (PGOU) in decennia niet zijn geactualiseerd.
Experts wijzen op de grote risico’s die deze nalatigheid met zich meebrengt, zeker in de context van de recente DANA-overstromingen in Valencia. Die hebben wederom de gevaren van bouwen in kwetsbare gebieden blootgelegd.
Roep om strengere wetgeving
Meer dan een miljoen mensen in Spanje woont in middelmatige tot hoge risicogebieden. Het gaat om mensen verspreid in gebieden van Murcia tot Barcelona, Valencia en Valladolid. Diverse deskundigen pleiten daarom voor strengere wetgeving. Ook willen ze dat gemeenten worden verplicht om verouderde ruimtelijke ordeningsplannen te actualiseren. “Het probleem is dat Spanje sinds de jaren 60 tot aan de invoering van de wet in 2008 heel veel heeft gebouwd. Dat was een periode waarin er nog geen overstromingsrisicokaarten of restricties waren”, zegt Jorge Olcina, hoogleraar Geografische Analyse en deskundige op het gebied van Ruimtelijke Ordening.
Lees ook: Waarom bouwt Spanje huizen in overstromingsgevoelige, gevaarlijke gebieden?
Volgens Olcina zou een wetswijziging de gemeenten moeten dwingen om hun PGOU elke twaalf jaar te herzien. “Veel gemeenten werken nog steeds met plannen uit de jaren 70 en 80. Als we in de komende vijf jaar de verouderde plannen kunnen actualiseren, zouden we in de jaren dertig van deze eeuw beter voorbereid zijn, vooral in de Mediterrane regio,” aldus Olcina.
Gebrek aan bewustwording en handhaving
Het gebrek aan bewustwording onder de bevolking speelt ook een grote rol. Volgens Fernando Prieto, directeur van het Observatorium voor Duurzaamheid, worden de risicokaarten voor overstromingsgebieden simpelweg genegeerd door zowel projectontwikkelaars als gemeentebesturen. “De projectontwikkelaars trekken zich niets aan van de risico’s en de burgemeesters doen alsof ze van niets weten,” zegt Prieto. Ook wijst hij op het belang van duidelijke etikettering van gebouwen, zodat bewoners weten of hun pand in een risicogebied ligt. Andere mogelijke maatregelen zijn het verplaatsen van kwetsbare bevolkingsgroepen naar veiligere gebieden en het stoppen van toeristische bouwprojecten in risicovolle gebieden. “In gebieden met een hoog risico moeten we serieus overwegen om mensen naar veiliger plekken te verplaatsen,” aldus Olcina. Hij wijst in dit verband naar op Indonesië, dat van plan is zijn hoofdstad Jakarta te verplaatsen vanwege het toenemende overstromingsgevaar.
“Veel inwoners weten niet dat ze in risicovolle gebieden wonen”
In een interview met de krant El Mundo bespreekt econoom aan de Complutense Universiteit in Madrid, Cristina García hetzelfde probleem. Vaak wordt gebouwd zonder aandacht voor natuurlijke waterafvoer. García benadrukt dat inwoners veelal niet weten dat ze in risicovolle gebieden wonen en dus niet goed voorbereid zijn op noodsituaties. Ook wijst ze op de dringende noodzaak van effectieve klimaataanpassingsmaatregelen in Spanje. De recente extreme regenval en de daaropvolgende overstromingen in Valencia en andere gebieden in het land hebben die noodzaak weer eens onderstreept. Ze constateert een gebrek aan politieke wil en toewijding om bestaande klimaatplannen uit te voeren, terwijl dat uiteindelijk veel hogere kosten met zich meebrengt in de vorm van schadevergoedingen en wederopbouw.
Spanje op vingers getikt door EU
Dat Spanje zijn overstromingsrisicoplannen niet op orde heeft, is ook de Europese Commissie opgevallen. Die heeft Spanje, en ook Bulgarije, Ierland, Malta, Portugal en Slowakije, onlangs doorverwezen naar het Hof van Justitie vanwege het niet afronden van de herziening van hun stroomgebiedbeheerplannen. Dit proces werd aangekondigd op 7 februari. Als de Commissie de reacties als onvoldoende beschouwt, kan zij verdere stappen ondernemen binnen de inbreukprocedures, waaronder mogelijk forse boetes.
Hoe weet je of je in een risicogebied woont?
Het Spaanse minsterie voor Ecologische Transitie en Demografische Uitdaging heeft op haar website een kaart van overstromingsgebieden staan. Die toont overstromingsgevoelige gebieden voor periodes van 10, 100 en 500 jaar. Hiermee kun je de overstromingsrisico’s voor de komende 10 jaar bekijken, inzoomen op de kaart, en je woongebied of andere gebieden in Spanje inspecteren. De gebieden met het hoogste risico zijn in blauw gemarkeerd.
Lees ook: Balearische regering blijft bouwen in overstromingsgebieden toestaan ondanks risico’s