In Spanje zijn er maar liefst 26.733 kilometer aan rivieroevers die als overstromingsgevoelig zijn aangemerkt. In deze risicovolle gebieden, die te kampen hebben met frequente overstromingen, wonen ongeveer 2,7 miljoen mensen.
Burgers kunnen op de website van het ministerie voor Ecologische Transitie zelf controleren of hun woning in een risicogebied ligt. Desondanks blijft de omvang van recente catastrofes, zoals de zware overstromingen in de regio Valencia, een schokkende realiteit.
Gebrek aan structurele maatregelen
Volgens Félix Francés, hoogleraar Hydraulische Ingenieurswetenschappen aan de Polytechnische Universiteit van Valencia, had deze ramp deels voorkomen kunnen worden door het uitvoeren van structurele maatregelen in het Júcar-beheerplan. Vooral in gebieden zoals de beruchte barranco del Poyo, een ravijn waar een groot deel van de schade plaatsvond, had men actie kunnen ondernemen. De regio Valencia heeft sinds 2003 het PATRICOVA-plan voor overstromingsrisico’s. Dat is in 2015 nog bijgewerkt, maar de uitvoering van dit plan is vaak ontoereikend gebleken.
Francés benadrukt in El País dat er ook een stap verder gegaan moet worden in de voorspellingen. Hoewel de meteorologische voorspellingen zijn verbeterd, blijft het lastig om precies te voorspellen hoe rivieren stijgen tijdens piekmomenten. Hierdoor zijn autoriteiten vaak onvoorbereid op de exacte impact van extreme weersomstandigheden, zoals de recent opgetreden ‘DANA’ (Depresión Aislada en Niveles Altos) in Valencia.
Oude bouwplannen en een gebrekkige wetgeving
Het probleem van overstromingsgevoelige bebouwing gaat terug tot de jaren ‘60, toen men zonder veel beperkingen mocht bouwen, zelfs in rivierengebieden en andere risicovolle locaties. Jorge Olcina, hoogleraar aan de Universiteit van Alicante, wijst erop dat de laatste versie van de wet op ruimtelijke ordening in 2015 een verplichting invoerde voor gemeenten om risicokaarten op te stellen. Toch blijven er nog steeds gemeenten met bouwplannen uit de jaren ‘70 tot ‘90. Daarin is geen rekening gehouden met overstromingsrisico’s.
Volgens Olcina zou wetgeving elke gemeente moeten verplichten om verouderde plannen, ouder dan 15 jaar, aan te passen aan nieuwe duurzaamheidsnormen en overstromingsrestricties. In gebieden met een hoog risico kunnen enkel openbare voorzieningen, zoals sportvelden en parken, op veilige afstand van rivieren worden geplaatst. Woningen mogen daar alleen met beperkingen worden gebouwd, zoals geen ondergrondse verdiepingen of slaapkamers op de begane grond.
Gebrekkige handhaving en bewustzijn onder de bevolking
Hoewel de Spaanse en Europese regelgeving uitgebreid is, blijkt handhaving een probleem. Andrés Díez van het Spaanse Geologisch en Mijnbouwinstituut (IGME) stelt dat de wetgeving weinig waarde heeft als de naleving niet wordt gecontroleerd. Hij benadrukt ook het gebrek aan bewustzijn onder de bevolking. Mensen hebben vaak een vals gevoel van veiligheid door de kanalisatie van rivieren, waardoor ze woningen bouwen op plaatsen die nog steeds overstromingsgevoelig zijn.
Oplossing is complex
De oplossing is complex, aldus hoogleraar Jorge Olcina van de Universiteit van Alicante. Risicovolle overstromingsgebieden moeten beter beheerd worden. Daarbij kan het kanaliseren van ravijnen of het omleiden van risicovolle stedelijke gebieden noodzakelijk zijn. Ook moet men investeren in duurzame stedelijke afwatering, zoals regenwateropvang en overstromingsparken, om natuurlijke wateroverlast op te vangen. Strikte naleving van de wet en het bijwerken van oude ruimtelijke ordeningsplannen zijn essentieel. Vooral plannen ouder dan 15 jaar die nog niet aangepast zijn aan de huidige duurzaamheids- en overstromingsnormen moeten worden herzien.