Uit een onderzoek van de Spaanse krant elDiario.es in 2023 blijkt dat 4,3% van de Spaanse huizen, waarvan de meeste in het Middellandse Zeegebied, in overstromingsgevoelige gebieden liggen. Door klimaatverandering en de vaker voorkomende stortregens kan dit percentage gaan toenemen.
De DANA die sinds dinsdag in het zuiden en oosten van Spanje voor ongekende schade en meer dan 150 slachtoffers heeft gezorgd, maakt dit onderzoek weer actueel. Tot de gebieden die het zwaarst getroffen zijn behoren Valencia, Castilla-La Mancha en Andalusië.
Klimatoloog Jorge Olcina van de universiteit van Alicante wees woensdag op het “structurele probleem dat wordt veroorzaakt doordat er in veel gebieden van het Spaanse Middellandse Zeegebied sinds het midden van de 20e eeuw ongecontroleerde stedelijke groei heeft plaatsgevonden. Daarbij is er gebouwd in overstromingsgevoelige gebieden, die, zoals we nu hebben gezien, de als eerste worden getroffen.” Deze meteorologische fenomenen vereisen, mede door de opwarming van de Middellandse Zee, een fundamentele verandering in zowel stadsplanning als risicopreventie in Spanje.
Overstromingsrisico voor zeker 370.415 gebouwen
Volgens het aangehaalde onderzoek van elDiario.es gaat het om zeker 370.415 gebouwen in Spanje die gevaar lopen door overstromingen en stijgende zeespiegels getroffen te worden. Onderzoekers baseren dit op gegevens uit het Kadaster en uit het Nationale Systeem voor Overstromingskartering.
Het systeem met kaart maakt het mogelijk om de overstromingsgevoelige enclaves straat voor straat en zelfs huis voor huis te raadplegen. Verder analyseert het voor het eerst de situatie van de meer dan 12 miljoen eigendommen in Spanje. Daarmee laat het zien hoe hele dorpen binnen de perimeter van mogelijke overstromingen liggen. Daarnaast bedreigen kustoverstromingen complete nieuwe woonwijken.
Groot risico voor de stad Murcia
Murcia is de stad met de meeste huizen die gevaar lopen volgens berekeningen van elDiario.es. Die gaan uit van de gemiddelde of incidentele kans op overstromingen. Het gaat om 60.775 woningen, 28,6% van het totale aantal woningen in de stad. En de krantenarchieven bevestigen dit: volgens de beschikbare historische gegevens heeft Murcia in de afgelopen honderd jaar minstens zestig periodes van ernstige overstromingen meegemaakt en is het de gemeente met de meeste van dit soort periodes die in de officiële registers zijn opgenomen.
Valladolid, Palma, Girona en Cartagena
Valladolid, Palma, Girona en Cartagena zijn de andere grote steden met meer dan 15.000 huizen gebouwd in overstromingsgebieden. En in relatieve termen valt een twintigtal steden op, zoals La Algaba, in Sevilla, Deltebre, in Tarragona, of Santoña, in Cantabrië. Deze hebben meer dan 70% van hun straten in overstromingsgevoelige gebieden. Het absolute record is voor San Miguel del Pino – in Valladolid, aan de oever van de Duero – en Alfara del Patriarca – in Valencia, aan de oever van de Carraixet. In beide plaatsen bevindt 100% van hun bebouwing zich in een risicogebied. In Spanje zijn er in totaal 200 plaatsen met één op de vijf eigendommen in deze situatie.
Per autonome regio wordt de ranglijst aangevoerd door de regio Murcia (17% van de getroffen woningen), gevolgd door Cantabrië (10%), Asturië (9%) en de Balearen (8%).
Bouwen in de buurt van rivieren
‘In Spanje wordt er veel gebouwd in de buurt van rivieren,’ bevestigt ook Ernest Bladé, professor aan de School of Civil Engineering van de Universitat Politècnica de Catalunya (UPC). De gebieden die grenzen aan rivierbeddingen, zijn meestal erg aantrekkelijk voor stedelijke ontwikkeling, legt Bladé uit. Ze zijn vlak en daarom is het makkelijker om er communicatie-infrastructuur aan te leggen. ‘Het probleem is dat we overstromingen vergeten omdat ze van oudsher weinig voorkomen en dat er jarenlang is gebouwd zonder rekening te houden met overstromingen’, legt hij uit.
In Valencia, aan de oever van de Turia, weten mensen dat nu maar al te goed. Hele wijken, belangrijke verbindingswegen en industrieterreinen stonden onder water. En dat terwijl de rivier na de grote overstroming van 14 oktober 1957, waarbij 100 doden vielen, juist werd omgeleid van het centrum naar de rand van de stad om herhaling te voorkomen. Alleen is er sindsdien langs de rivier toch weer volop gebouwd.
Spanje door EU op vingers getikt
In februari dit jaar heeft de Europese Commissie Spanje, samen met Bulgarije, Ierland, Malta, Portugal en Slowakije, doorverwezen naar het Hof van Justitie van de Europese Unie. Het land had de herziening van de beheersplannen voor stroomgebieden niet tijdig voltooid. Spanje heeft nog steeds zijn derde stroomgebiedbeheerplannen en tweede overstromingsrisicobeheerplannen niet volledig gerapporteerd. Dat had onder de Europese Kaderrichtlijn Water en de Overstromingsrichtlijn al lang moeten gebeuren. Deze richtlijnen zijn essentieel voor het halen van de klimaat- en natuurbeschermingdoelstellingen tegen 2027. Ze verplichten lidstaten elke zes jaar tot herziening van deze plannen om wateren te beschermen en de risico’s van overstromingen te beheersen.
Lees ook: Door DANA getroffen gebieden in Spanje tot rampgebied verklaard
Dit artikel verscheen in 2023 op inspanje.nl maar is nu geactualiseerd.