Elize van Loon
In maart 2022 kleurden de luchten van Granada, Almería, Murcia en Alicante oranje door een intense calima. Deze calima verspreidde Saharastof over grote delen van Spanje en Europa. Wetenschappers verzamelden stofmonsters om de aanwezigheid van radioactieve deeltjes te onderzoeken.
Uit hun studie, gepubliceerd in Science Advances en als nieuwsbericht opgenomen door El País, bleek dat het stof cesium en plutonium bevatte. Deze elementen zijn afkomstig van nucleaire tests uit de twintigste eeuw.
Intensiteit van de calima
Normaal gesproken zijn de concentraties van stofdeeltjes lager dan 100 microgram per kubieke meter. De calima van 2022 verhoogde deze concentraties echter tot 3.100 microgram in Almería. Wetenschappers uit heel Europa verzamelden daarom monsters om deze bezorgdheid te onderzoeken.
Het stof bevatte grote hoeveelheden palygorskiet, een kleimineraal dat vooral in het noorden van de Sahara voorkomt en grote waarde heeft om er industrieel materiaal van te maken. Daarnaast ontdekten wetenschappers isotopen van cesium-137, plutonium-239 en plutonum-240. De lage stralingsniveaus maakten het risico voor menselijke gezondheid verwaarloosbaar.
Oorsprong van de deeltjes: Frankrijk, VS of Sovjet-Unie?
Tussen 1960 en 1961 voerde Frankrijk vier nucleaire tests uit in Reggane, Zuid-Algerije. Daarnaast waren er nog dertien ondergrondse ontploffingen in de regio. Elke calima naar Frankrijk leidde tot bezorgdheid over mogelijk radioactieve vervuiling. Toch zijn de gevonden deeltjes niet van deze tests afkomstig.
Wetenschappers onderzochten de bron van de radioactieve deeltjes. Germán Orizaola, co-auteur van het onderzoek, legde uit dat elke natie zijn eigen ‘recept’ had voor nucleaire bommen. Door isotopenverhoudingen te analyseren, concludeerden ze dat de deeltjes niet afkomstig waren van Franse tests, die dicht bij de oorsprong van de calima plaatsvonden. De deeltjes blijken eerder afkomstig te zijn van grootschalige nucleaire testen door de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Deze nucleaire testen, hoewel ver weg van de Sahara uitgevoerd, zorgen al ruim 30 jaar voor de radioactieve deeltjes in de atmosfeer.