Else Beekman
De Spaanse regering van Pedro Sánchez ligt onder vuur vanwege haar manier van begroten. AIReF, het onafhankelijke orgaan dat toezicht houdt op de Spaanse overheidsfinanciën, heeft scherpe kritiek geuit over het feit dat de Spaanse defensie-uitgaven ten koste gaan van het natuurrampenfonds. Bovendien verhoogt de regering het defensiebudget zonder parlementaire goedkeuring.
Volgens AIReF misbruikt de regering hiervoor het Fondo de Contingencia, een noodfonds dat eigenlijk bedoeld is voor onvoorziene rampen zoals overstromingen en aardbevingen.
Noodfonds leeg door defensie-uitgaven
AIReF stelt in een nieuw rapport dat de overheid het grootste deel van dit fonds gebruikt voor militaire operaties. Het geld is met name bestemd voor het onderhoud van vredesmissies en troepeninzet in het buitenland. In de periode 2012-2024 is maar liefst 33% van het noodfonds, een bedrag van ruim 11,5 miljard euro, naar defensie gegaan. Dit staat in schril contrast met het doel van het fonds: het opvangen van onvoorziene natuurrampen en andere urgente situaties.
Dit beleid heeft directe gevolgen gehad. In oktober 2024 veroorzaakte een zware DANA (geïsoleerde depressie op hoge niveaus) aanzienlijke schade in Valencia en Málaga, maar er waren onvoldoende middelen beschikbaar in het noodfonds om de gevolgen direct op te vangen. Daarop moest het ministerie van Financiën noodgedwongen extra kredieten goedkeuren, gefinancierd met extra staatsleningen.
Gebrek aan transparantie in begroting
Volgens AIReF is dit geen incidenteel probleem, maar een structurele begrotingstruc die de transparantie van de overheidsfinanciën schaadt. Door militaire uitgaven onder te brengen in een fonds voor noodsituaties, wordt het daadwerkelijke defensiebudget verborgen gehouden voor het parlement en de Spaanse burgers. Hierdoor wordt het moeilijker om de echte verdeling van de staatsuitgaven in kaart te brengen. Bovendien wordt de begrotingscontrole ondermijnd.
Daarnaast zorgt deze aanpak ervoor dat de overheid niet voldoende voorbereid is op toekomstige rampen. Volgens berekeningen van AIReF bedroegen de totale kosten van natuurrampen en pandemie-gerelateerde uitgaven in de afgelopen twintig jaar meer dan 47 miljard euro. Ruim 11 miljard daarvan was het directe gevolg van klimaat- en natuurrampen. De toename van extreme weersomstandigheden onderstreept de noodzaak van een goed gevuld en correct beheerd noodfonds.
Politieke reactie en toekomstperspectief
De Spaanse regering heeft nog niet inhoudelijk gereageerd op de kritiek van AIReF over de manier waarop zij de defensie-uitgaven verhogen. Wel gaf premier Sánchez eerder aan dat het defensiebudget sinds 2018 met 10 miljard euro is gestegen, mede dankzij deze financieringsmethode. Zijn voorganger Mariano Rajoy maakte ook gebruik van het noodfonds voor defensie, maar AIReF stelt dat het huidige gebruik van deze constructie schadelijker is dan voorheen.
Also read: Spaanse politiek verenigt zich te midden van EU-defensieplannen