Judith Goeree
Voor het eerst erkent het Spaanse kabinet dat er tijdens de tijd van de Conquista onrecht en pijn is veroorzaakt aan de oorspronkelijke bevolking van Mexico. Deze erkenning markeert een nieuwe fase in de relatie tussen Spanje en Mexico, die sinds 2019 in diplomatiek koel vaarwater verkeerde na een conflict over het koloniale verleden.
Een beladen gedeeld verleden
Tijdens de Conquista, de Spaanse verovering van het huidige Mexico tussen 1519 en 1521 onder leiding van Hernán Cortés, werd het Azteekse rijk onderworpen. Honderdduizenden inheemse mensen kwamen om door oorlog, slavernij en door ziekten die Europeanen meebrachten. Voor Mexico geldt deze periode als het begin van eeuwen van koloniale overheersing en culturele ontwrichting.
Wat in Europese geschiedenisboeken vaak werd gepresenteerd als het begin van de “Nieuwe Wereld”, betekende in Mexico juist het verlies van autonomie, cultuur en miljoenen levens. Dat verleden blijft zes eeuwen later nog steeds gevoelig. De vraag of Spanje excuses moet aanbieden voor het geweld van toen, verdeelt politiek, academici en samenleving aan beide kanten van de oceaan.
Zeven jaar diplomatieke kou
De diplomatieke spanningen tussen Spanje en Mexico begonnen in 2019 toen de toenmalige Mexicaanse president Andrés Manuel López Obrador de Spaanse kroon vroeg om excuses voor het geweld tegen inheemse volkeren tijdens de verovering. Spanje wees dat verzoek destijds resoluut af. De kwestie bleef sindsdien als een schaduw boven de relatie hangen.
In de jaren daarna waren er nauwelijks officiële ontmoetingen. De samenwerking liep vooral via culturele uitwisselingen. Zo kende Spanje dit jaar twee prijzen van de Premios Princesa de Asturias toe aan Mexico: de prijs voor de kunsten aan fotografe Graciela Iturbide en die van de Concordia aan het Museo Nacional de Antropología in Mexico-Stad.
Symbolisch gebaar in Madrid
Op 31 oktober 2025 opende in het Instituto Cervantes in Madrid een tentoonstelling over de rol van vrouwen in de inheemse culturen van Mexico. De expositie, met ruim 400 archeologische en hedendaagse kunstwerken, belicht hoe vrouwen eeuwenlang kennis, tradities en identiteit hebben doorgegeven binnen hun gemeenschappen.
Bij de opening sprak de Spaanse minister van Buitenlandse Zaken José Manuel Albares over “de licht- en schaduwzijden van onze gedeelde geschiedenis” en erkende hij dat er “pijn en onrecht” is veroorzaakt aan de inheemse bevolking.
“Het is rechtvaardig dat te erkennen en te betreuren,” zei Albares. “Dat is deel van onze gedeelde geschiedenis; we kunnen die niet ontkennen of vergeten.”
Hoewel het geen officiële excuses zijn van de Spaanse kroon, wordt de uitspraak in Mexico gezien als een belangrijk moreel en politiek gebaar. President Claudia Sheinbaum noemde het “een eerste stap richting verzoening.”
De tentoonstelling, die geldt als het hart van de diplomatieke dooi, is verspreid over vier locaties in Madrid: het Museo Arqueológico Nacional, het Instituto Cervantes, de Casa de México en España en het Museo Nacional Thyssen-Bornemisza. Het project ontstond na ontmoetingen tussen Spaanse en Mexicaanse cultuurministers tijdens de Boekenbeurs van Guadalajara in Mexico in 2024, waar Spanje eregast was. Daarmee groeide het uit tot een cultureel én diplomatiek initiatief dat de verstoorde betrekkingen tussen beide landen hielp ontdooien.
Sheinbaums vasthoudende koers
Sheinbaum heeft het pleidooi van haar voorganger López Obrador voor erkenning en excuses voortgezet. In haar boek Diario de una transición histórica (Dagboek van een historische overgang) schrijft Sheinbaum dat de spanningen tussen Mexico en Spanje oplaaiden nadat de Spaanse regering niet reageerde op de brief die López Obrador in 2019 aan koning Felipe VI had gestuurd met het verzoek om excuses voor de verovering van Mexico. Volgens haar werd het stilzwijgen vanuit Madrid, gevolgd door scherpe kritiek in de Spaanse media, in Mexico opgevat als een teken van minachting — en dat vergrootte de afstand tussen beide landen.
Toch benadrukte Sheinbaum na de verklaring van Albares dat er “geen breuk met Spanje” is. Ze wees op het intensieve culturele, economische en academische uitwisselingsverkeer tussen beide landen.
Kritiek uit conservatieve hoek in Spanje
Niet iedereen in Spanje juicht de woorden van Albares toe. Vanuit conservatieve hoek kwam kritiek dat het onnodig is om “de geschiedenis te herschrijven” of excuses aan te bieden voor gebeurtenissen uit de zestiende eeuw. Toch kreeg het gebaar brede steun in culturele en diplomatieke kringen, die het zien als een noodzakelijke stap om wederzijds respect te herstellen.
Nieuwe fase van samenwerking
Zowel Spanje als Mexico willen nu werken aan herstel van vertrouwen en verdieping van de samenwerking op het gebied van cultureel, economie en migratie. Het uitwisselen van precolumbiaanse kunststukken en de gezamenlijke tentoonstellingen tonen aan dat cultuur een brug kan slaan waar politiek vastloopt.
Sheinbaum benadrukte dat het tonen van Mexicaanse erfstukken in Spanje niet alleen een cultureel, maar ook een moreel doel heeft: “Het is een manier om de culturele rijkdom van Mexico zichtbaar te maken — en om de misstanden uit het verleden te erkennen.”
Hoewel er nog geen formeel excuus van de Spaanse koning is, lijkt de diplomatieke dooi ingezet. Na zeven jaar van verwijten, stilte en misverstanden, kiezen beide landen voorzichtig voor toenadering.
De vergeten erfenis van de Indianos in Spanje