Else Beekman
Maandag 28 april zat heel Spanje urenlang zonder stroom. Het dagelijks leven werd volledig ontwricht. En zoals vaker gebeurt na grootschalige incidenten, is nu het vingerwijzen begonnen. De eerste politieke spanningen zijn zichtbaar en er worden vraagtekens gezet bij de energetische veiligheidsstrategie en de snelheid van de energietransitie van het land.
Het incident is inmiddels uitgegroeid tot een nationale kwestie die de rol van overheidsbeleid, toeizcht en technologische weerbaarheid in de spotlights zet. Ondertussen is de precieze oorzaak van de storing nog niet bekend.
Politieke beschuldigingen en reacties
De oppositiepartij Partido Popular (PP) beschuldigt de regering van premier Pedro Sánchez al fel vanwege het gebrek aan transparantie en daadkracht tijdens en na de stroomuitval. PP-leider Alberto Núñez Feijóo vond dat het kabinet de ernst van de situatie bagatelliseerde, onvoldoende informatie heeft verstrekt en structureel te weinig heeft geïnvesteerd in netstabiliteit. Hij eist een parlementair onderzoek naar de verantwoordelijkheid van de regering.
Spaanse weerdiensten sluiten extreme weereffecten als oorzaak stroomstoring uit
De woordvoerder van de regeringspartij PSOE benadrukte dat het incident niet politiek moet worden uitgebuit. Men moet eerst het technische onderzoeksrapport van Red Eléctrica en de Europese Commissie afwachten. De regering stelde bovendien dat de oorzaak van de storing complex is. Speculatie kan derhalve het herstel en vertrouwen ondermijnen. (Bron: El País, El Diario)
Sommige politici en burgers grepen het incident aan om nostalgische gevoelens voor het Franco-regime te uiten. ‘Dit zou onder Franco niet zijn gebeurd”, zo klok het. Anderen zijn naar aanleiding hiervan weer verontwaardigd over de politisering van de crisis. (Bron: El País)
Energetische veiligheidsstrategie onder de loep
Hoe werkt het Spaanse elektriciteitssysteem?
Spanje’s stroomvoorziening bestaat uit drie schakels: opwekking, transport en distributie. De stroom wordt opgewekt in zonneparken, windmolens, waterkrachtcentrales, kerncentrales en fossiele centrales (zoals gas en kolen). Vervolgens wordt die via het hoogspanningsnet van Red Eléctrica (44.000 km) door het land vervoerd naar regionale knooppunten. Daar nemen commerciële partijen zoals Endesa en Iberdrola de distributie naar woningen en bedrijven over.
Deze structuur functioneert goed onder normale omstandigheden, maar kent kwetsbaarheden bij plotselinge schommelingen in aanbod of vraag.
Eerdere waarschuwingen over risico’s energietransitie
Sinds 2020 wezen technici van Red Eléctrica en toezichthouder CNMC erop dat de energietransitie risico’s met zich meebracht. Het gebrek aan opslagcapaciteit en de zwakke koppeling met het Europese net zouden bij grote fluctuaties tot problemen leiden. Toch werden die waarschuwingen grotendeels genegeerd of slechts langzaam opgevolgd.
In 2024 kwam meer dan de helft van de Spaanse stroom uit hernieuwbare bronnen. De benodigde versterking van het net bleef achter, waardoor het systeem minder veerkrachtig werd en gevoeliger voor storingen bij onevenwicht tussen vraag en aanbod. (bron El País, El mundo)
De recente storing onderstreepte dit: op 28 april viel plots 5 gigawatt aan productiecapaciteit weg. 60% van de stroomvraag op dat moment. Die abrupte daling leidde tot een kettingreactie in het net. (Bron: El País)
Spanje blijft een energie-eiland
Een van de grootste kwetsbaarheden van het Spaanse stroomnet is het gebrek aan sterke internationale verbindingen. Experts stellen dat Spanje om zijn duurzame ambities waar te maken, naast investeringen in opslag ook moet inzetten op betere Europese koppelingen.
Vergeleken met landen als Denemarken, die bij tekorten of uitval eenvoudig stroom van buurlanden kunnen importeren via een fijnmazig Europees net, blijft Spanje grotendeels geïsoleerd. Slechts 2,8% van de Spaanse netcapaciteit is verbonden met Frankrijk, terwijl dat volgens normen van de EU in 2030 een minimum van 15% moet zijn.
Spanje kan daarom bij overschotten moeilijk exporteren en bij tekorten nauwelijks terugvallen op andere landen. Een problematisch gegeven, zo bleek tijdens de stroomuitval op 28 april. De oorzaak was volgens voorlopige analyses een abrupte ontkoppeling van zonneparken in het zuidwesten van Spanje, met een hoge concentratie aan zonne-energieinstallaties. Zonder een degelijke back-up vanuit het buitenland kon het systeem zich niet herstellen.
Een mogelijke oplossing is een onderzeese interconnectie tussen het Spaanse Baskenland en Frankrijk. Maar deze is vertraagd. Frankrijk heeft tot nu toe weinig haast gemaakt met het versterken van de verbindingen met Spanje. Deels komt dat door de strategische belangen rond zijn eigen nucleaire sector.
(Bron: El Confidencial / Reuters)
Beatriz Corredor onder vuur
Beatriz Corredor is voorzitter van het moederbedrijf Redeia en daarmee eindverantwoordelijke voor Red Eléctrica. Zij ligt zwaar onder vuur sinds de stroomuitval. In februari 2025 verklaarde zij nog bij de presentatie van de jaarcijfers dat er “geen sprake was van een risico op grootschalige stroomuitval”, ondanks dat interne rapporten van Red Eléctrica het tegendeel suggereerden. Die rapporten wezen bovendien op het eerdergenoemde gevaar van de snelle groei van hernieuwbare opwekking zonder bijbehorende netversterking. Corredor’s uitgesproken vertrouwen in de robuustheid van het systeem spreken nu de realiteit van het stroomuitvalincident vierkant tegen. In de schuldvraag maakt deze publieke discrepantie tussen beleid en waarschuwingen haar positie nu tot onderwerp van discussie.
Zo was de historische stroomstoring in Spanje in de praktijk
Op woensdagochtend, bijna twee dagen na de stroomuitval, brak Corredor haar stilzwijgen in een radio-interview. Ze wees aftreden resoluut van de hand met de woorden: “Als ik dacht dat ik iets beter had kunnen doen, zou ik het toegeven. Maar in dit huis is goed werk geleverd, dus ik ga niet aftreden.”
Ze benadrukte dat het systeem snel werd hersteld en dat haar organisatie volledig samenwerkt met toezichthouders zoals INCIBE. Volgens haar is nog niet met zekerheid te zeggen wat de exacte oorzaak was van het incident. Verder zei ze het voorbarig te vinden om de schuld bij hernieuwbare energie te leggen. Ook benadrukte ze dat premier Sánchez de verantwoordelijkheid voor het onderzoek op het hoogste niveau heeft genomen.
Kritiek van experts op crisisaanpak
Volgens El País hebben energie-experts van toezichthouder CNMC en onafhankelijke analisten kritiek geleverd op de aanpak van de crisis door de overheid. Volgens hen was de informatievoorziening tijdens de stroomuitval beperkt en soms tegenstrijdig. Dat leidde tot verwarring en onzekerheid onder de bevolking.
Daarnaast wijzen zij op het gebrek aan voorbereiding op dergelijke grootschalige storingen, ondanks eerdere waarschuwingen.
De Europese Commissie heeft Spanje nu drie maanden de tijd gegeven om een gedetailleerd onderzoek naar de oorzaken van de stroomuitval te presenteren. Tegelijkertijd zal Brussel een onafhankelijk rapport opstellen met aanbevelingen om toekomstige incidenten te voorkomen. (Bron: La Vanguardia)
De stroomuitval van 28 april heeft de kwetsbaarheid van het Spaanse elektriciteitsnet blootgelegd en het publieke debat over de energietransitie aangezwengeld. De komende maanden moeten de onderzoeken van zowel Brussel als Madrid duidelijk maken hoe Spanje de balans tussen duurzame ambities en netzekerheid beter kan bewaren. Mensen met een huis onder de Spaanse zon hebben betrouwbare infrastructuur nodig, ook als de zon volop schijnt.
‘Radio van opa’ onmisbaar tijdens historische stroomstoring in Spanje