Else Beekman
De eerste vijftien merken leveren nu hun olie met het keurmerk dat als onderdeel van een Europees natuurproject tot stand kwam. Het project LIFE Olivares Vivos (levende olijfboomgaarden) laat zien dat de olijventeelt heel geschikt is om de biodiversiteit te herstellen. En met een oppervlakte van 26.000 km2 aan olijfboomgaarden in Spanje, is dat goed nieuws.
Vijf jaar lang hebben wetenschappers onder leiding van de Spaanse vogelbescherming SEO/Birdlife gedetailleerd alle flora en fauna in kaart gebracht in veertig olijfboomgaarden in Zuid-Spanje. In totaal telden ze 165 soorten vogels, 58 soorten mieren, meer dan honderd bijensoorten, 549 grasachtige planten en 137 houtachtige plantensoorten. Deze soorten dreigden uit te sterven door het gebruik van onder andere onkruidverdelgers.
Soorten kunnen terugkeren bij juiste leefomstandigheden
De afgelopen tientallen jaren ging het slecht met de biodiversiteit in de olijfboomgaarden; het aantal planten en dieren nam sterk af. De uitgebreide studie van LIFE Olivares Vivos laat echter zien dat de boomgaarden nog steeds belangrijk zijn voor flora en fauna en dat de soorten terugkeren wanneer je ze de juiste leefomstandigheden biedt. Bijvoorbeeld door beplanting te laten groeien op de bodem van de boomgaard, muurtjes te bouwen waar reptielen beschutting vinden en poeltjes aan te leggen waar padden zich kunnen voortplanten. Dat levert bijna de helft meer wilde bijen op en tien procent meer vogels. De bijen zijn belangrijk voor de bestuiving en de vogels helpen tegen plagen in de boomgaard. In twintig boomgaarden is de gierzwaluw weer gesignaleerd, waar het juist heel slecht mee ging.
Meer opbrengst
Het project toonde niet alleen winst voor planten en dieren, maar zeker ook voor de boeren. Het gras in de boomgaard beschermt tegen plagen en de bomen krijgen meer water omdat een rijke grond meer water vasthouden. Daarnaast zorgt het voor een vruchtbaarder bodem, doordat het gras beschermt tegen erosie en plantenresten meer organisch materiaal in de bodem brengen. Bij een bodem die met planten is bedekt, blijkt binnen vier jaar het organisch materiaal toe te nemen met 10 tot 14 ton per hectare. Bij een van de boomgaarden nam de productie van olijven met wel 35 procent toe.
Mozaïeklandschap
De wetenschappers die bij het project betrokken zijn, maken bij Europa bezwaar tegen het Spaanse landbouwbeleid. Hoewel olijfboomgaarden veel kansen bieden voor herstel van biodiversiteit, tast de uitbreiding op grote schaal van de olijventeelt in monocultuur die biodiversiteit juist aan. Die gaat namelijk ten koste van landschappelijke elementen met natuurlijke begroeiing, van graanvelden en van de typische bosweidegrond in Spanje en Portugal, de dehesa. Daardoor verdwijnt een karakteristiek mozaïeklandschap dat juist heel waardevol is voor de biodiversiteit.