Else Beekman
In Spanje botsen groene idealen op grijze belangen. In de provincie Ciudad Real, op een paar uur rijden ten zuiden van Madrid, wil een mijnbedrijf zeldzame metalen winnen die nodig zijn voor onder andere elektrische auto’s en windturbines. Een onverwachte tegenstander gooit roet in het eten: de Iberische lynx blokkeert het mijnbouwproject.
De Iberische lynx was jarenlang de meest bedreigde katachtige ter wereld. Dankzij intensieve beschermingsprogramma’s leeft de soort nu weer in meerdere regio’s van Spanje, waaronder Ciudad Real. In 2024 werd de lynx officieel van bedreigd naar kwetsbaar geclassificeerd. Grootschalige mijnbouw vormt echter een ernstige bedreiging voor de lynx, die gevoelig is voor de verstoring van zijn leefgebied.
Mijnbedrijven op zoek naar zeldzame aardmetalen
De belangstelling voor aardmetalen neemt sterk toe, omdat ze een sleutelrol spelen in de ontwikkeling van duurzame technologie. Het Spaanse mijnbedrijf Quantum Minería wil in de provincie Ciudad Real op zoek naar neodymium, een zeldzaam metaal dat essentieel is voor de energietransitie. Dit metaal wordt aangetroffen in monaziet, een mineraal dat voorkomt in de oppervlaktelaag van de grond rondom de Spaanse gemeentes Valdepeñas, Torrenueva en Santa Cruz de Mudela. Het mijnbouwproject, genaamd ‘Neodimio’, bestrijkt een gebied van ongeveer 90 km². In Nederland komt monaziet ook voor, maar alleen als sporenmineraal in zand, waardoor winning economisch en milieutechnisch niet haalbaar is
Eerdere poging afgewezen
Dit is niet de eerste keer dat Quantum Minería probeert om de zeldzame metalen uit de regio te winnen. In 2017 werd het mijnbouwproject ‘Matamulas’ al afgewezen door de overheid. Het doel van dat project was het delven van grijze monaziet om europium, dysprosium en neodymium te winnen, drie zeldzame aardmetalen die gebruikt worden voor onder andere de productie van schermen, harde schijven en magneten.
De reden voor de afwijzing was de aanwezigheid van beschermde diersoorten, zoals de Iberische lynx, de keizerarend en de kleine trap (een steppevogel). Ook het risico op schade aan ecologische corridors en de afwijzing van een watervergunning speelden mee. De rechter bevestigde later deze beslissing.
Groeiend verzet tegen nieuwe plannen
Er is inmiddels veel verzet tegen het nieuwe mijnbouwproject. Inwoners, boeren, toerisme-ondernemers en milieuorganisaties maken zich zorgen over de ecologische impact. De mijn zou enorme hoeveelheden grond moeten verplaatsen, veel water verbruiken in een regio die al kampt met droogte, en bedreigde diersoorten uit hun leefgebied verdringen. De Spaanse milieuorganisatie ‘Sí a la Tierra Viva’ voert samen met lokale partijen actie tegen het project. Zij zien de mijnbouw als een bedreiging voor hun leefomgeving én hun economische toekomst.
Quantum Minería beweert dat het nieuwe plan zich richt op een gebied waar de lynx niet voorkomt. Ecologen betwijfelen dat: ook in dit gebied zijn waarnemingen van lynxen gedaan, en het overlapt met jacht- en broedgebieden van andere beschermde soorten.
Ecologische zorgen
De lynx duikt tegenwoordig niet alleen op in natuurgebieden, maar ook in het publieke debat. Beelden van de dieren die met kopstoten het territorium afbakenen, gingen viraal en groeiden uit tot symbool van het verzet tegen de mijnbouw.
Naast de bescherming van de lynx speelt ook het watertekort een grote rol. De mijn zou water nodig hebben uit het rivierbekken van de Jabalón, maar een vergunning daarvoor werd eerder al geweigerd. Inwoners wijzen erop dat hun regio vorig jaar nog kampte met uitgedroogde bronnen en dreigende waterrestricties. Bovendien maken milieuorganisaties zich zorgen over stofwolken en de aanwezigheid van radioactieve stoffen, zoals thorium, die van nature in monaziet voorkomen. Quantum Minería stelt dat de natuurlijke radioactiviteit verwaarloosbaar is, maar wetenschappers en activisten betwijfelen deze claim.
Geen steun uit Brussel
De Europese Commissie heeft het project niet opgenomen in de lijst van strategische mijnbouwinitiatieven. Volgens Quantum Minería komt dit doordat het project zich nog in een vroeg stadium bevindt. Strategische mijnbouwprojecten zijn initiatieven die volgens de EU cruciaal zijn om de toegang tot zeldzame grondstoffen te waarborgen en de afhankelijkheid van andere landen te verkleinen. Het ontbreken van deze status betekent dat het project geen Europese steun krijgt, wat de kans op succes verkleint.
Dit artikel werd vertaald en geschreven door Saskia Plazier, stagiaire van de ITV Hogeschool in Utrecht