Else Beekman
Een milieuramp in de Spaanse provincie Cáceres leidt tot hevige verontwaardiging in Spanje. Om een invasieve vis te bestrijden, hebben autoriteiten het Alcollarín-stuwmeer leeggepompt. Alleen is nu het hele ecosysteem er verwoest. Honderdduizenden vissen zijn gestorven en hun rottende resten geven veel stankoverlast en het natuurtoerisme ligt volledig stil.
Het Alcollarín-stuwmeer, met zijn 50 miljoen kubieke meter water, was tot voor kort een populaire plek voor sportvissers en vogelliefhebbers. Het dorp Alcollarín en het gelijknamige stuwmeer werden in januari nog als dé bestemming voor vogelspotters gepresenteerd op de toeristenbeurs FITUR in Madrid. Het gebied staat bekend als de eerste referentie voor het zien van vogels in Extremadura en vierde in Spanje. Er leven kolonies van onder andere de zwarte ooievaar en de kuifeend. Dankzij het stuwmeer ontwikkelde het zich tot een toeristische parel in de dehesa. Acht maanden later is van die droom weinig over. Een “stinkende modderpoel vol dode vissen” is wat rest.
Nieuw risico op massale vissterfte in Mar Menor door weersomstandigheden
Bestrijding invasieve vissoort
In mei besloot het ministerie, via de hydrografische confederatie van de rivier de Guadiana (CHG), het meer namelijk volledig leeg te laten lopen. Waarom? De Pseudorasbora parva, een kleine invasieve vissoort uit Azië die zich ongecontroleerd verspreidde, diende uitgeroeid te worden. Volgens de CHG had deze vis zich inmiddels verspreid door zo’n 95% van het water in het stuwmeer. Het dier wordt gezien als een serieuze bedreiging voor andere soorten, omdat het zich voedt met eitjes en jonge visjes, én een parasiet met zich meedraagt die het voortplantingsvermogen van inheemse vissen aantast.
Maatregel werkt averechts
De aanpak zou 700.000 euro hebben gekost, betaald door de centrale regering uit de Europese Next Generation fondsen, maar het resultaat is volgens critici desastreus. De geplande vangnetten faalden en in plaats van het invasieve visje uit te roeien, werd deze juist verder verspreid naar andere rivieren zoals de Ruecas en de Guadiana. Ook de inheemse vissoorten werden niet gespaard: duizenden exemplaren van onder andere de barbel, een endemische vis, zijn gestorven. Bovendien verlieten veel trekvogels het gebied na het plots verdwijnen van hun habitat, wat ook het toerisme en de recreatie ernstig schaadt.
Reactie van de autoriteiten
De CHG benadrukt dat alle werkzaamheden gebeuren volgens planning. Verder staan ze onder toezicht van een multidisciplinair team van hooggekwalificeerde biologen, milieudeskundigen en ingenieurs. Bovendien zijn alle ingrepen voorafgegaan door de vereiste milieubeoordelingen en goedkeuringen. Volgens de instantie is het reinigen van het stuwmeer “van vitaal belang” vanwege de toekomstige aansluiting op het irrigatiekanaal van Orellana
Ook zijn er volgens de CHG voorafgaand aan het leegpompen met succes intensieve visvangstacties uitgevoerd met gespecialiseerde boten om inheemse soorten te redden. De autoriteit erkent echter “plaatselijke vissterfte onder barbels”, veroorzaakt door dalend waterpeil en hoge temperaturen.
Het leegpompen gebeurde volgens CHG via de dam van Montijo, waarmee het water tenminste nog gebruikt werd voor irrigatie in de Vegas Bajas. Tegelijk werd het stuwmeer teruggebracht tot een minimale plas, tot grote schrik van de lokale bevolking. Ook zijn er inmiddels kleine barrières geplaatst om verspreiding van de invasieve soort verder te controleren. Voorts staat er nog herintroductie van inheemse soorten op de planning, in samenwerking met de Junta de Extremadura.
Verontwaardiging in de regio
@jara_y_sedal Desastre ecológico en Cáceres: el vaciado del embalse de Alcollarín para eliminar una especie invasora termina multiplicando el problema y dejando miles de peces muertos. 🐟💀 #Cáceres #MedioAmbiente #Noticias #Embalse #PecesMuertos #DesastreEcologico #MITECO #Naturaleza #Ecología #Cazaflix #PseudorasboraParva #RíoGuadiana #España
In omliggende dorpen als Alcollarín en Zorita is de woede groot. Bewoners herinneren zich hoe toen het stuwmeer werd aangelegd al landbouwgrond verloren, en nu zien ze hoe ook het in de afgelopen decennia opgebouwde sociaal en ecologisch gebruik van het meer verloren is gegaan.
“Eerst verloren ze hun land, nu hun visrechten en het groeiende vogeltourisme,” schrijft Paco Castañares op sociale media. Hij is voormalig socialistisch partijleider en oud-minister van Milieu in Extremadura. De burgemeester van Alcollarín, Juan Salvador Calzas, spreekt van “een klap voor het dorp”. Hij vergelijkt de situatie met “het afbranden van natuurpark Monfragüe vanwege te veel onkruid”. Het gemeentebestuur heeft een brief gestuurd aan de CHG met het verzoek om uitleg. Volgens Calzas “was dit project niet logisch en zeker niet beschaafd”.
Toeristische ondernemers die het dorp in januari nog onder de aandacht brachten op FITUR, keren nu terug naar “een leeg ecosysteem”. Juridische stappen zijn vooralsnog uitgesloten, al hoopt de burgemeester dat CHG “haar vergissing erkent en het ecosysteem herstelt zodat Alcollarín weer een toeristische bestemming kan worden”..
Het stuwmeer in betere tijden
Het stuwmeer in betere tijden
Juridische vraagtekens
Castañares stelt dat volgens de Spaanse wet op natuurbescherming massale, niet-selectieve methodes voor het vangen of doden van wilde dieren zijn verboden. “Ik ken geen methode die massaler of minder selectief is dan deze,” aldus de oud-minister van Milieu. Ook op sociale media klinkt veel kritiek: “Dit is het schoolvoorbeeld van hoe slecht beleid een klein probleem kan omvormen tot een ramp.”
Waarom de vis zo gevaarlijk is
De Pseudorasbora parva, ook wel Chinese bittervoorn genoemd, is al in ruim 30 Europese landen opgedoken. Hij eet eitjes van andere vissen, verstoort het ecosysteem en draagt een schadelijke parasiet met zich mee. In Spanje is de soort al op meerdere plekken aanwezig, waaronder het Ebrogebied en delen van Andalusië. Volgens CHG is de vis al sinds 2010 aanwezig in het stroomgebied van de Guadiana, nog voor de voltooiing van de dam, en heeft ze zich sindsdien verspreid tot aan de grens met Portugal.
Toch is deze ingreep in Cáceres volgens veel inwoners niet de juiste manier om het probleem aan te pakken. Ze pleiten voor betere controlemaatregelen, hervestiging van inheemse soorten en striktere wetgeving tegen het verspreiden van exoten.
Ook natuurgroepen uiten forse kritiek op de “barbaarse en ondoordachte aanpak”. Ecologistas en Acción noemt het leeggelopen meer “vooraf te voorzien”, maar spreekt zijn zorg uit over de vissterfte. Ze hebben inmiddels verzocht dit onderwerp op te nemen in de agenda van de volgende visserijraad.
Bronnen: Ministerie van Ecologische Transitie, El Periódico, Revista Jara y Sedal
Angst voor milieuramp bij mijnbouwdammen van Riotinto in Andalusië