Spaanse premier wil buitenlandse kopers weren op Mallorca, lukt dat ook?

Op Mallorca zijn tweede huizen allang geen luxeprobleem meer, maar een maatschappelijke splijtzwam. Toen premier Pedro Sánchez in de zomer opriep tot Europese actie, leek het begin van verandering. Maar wat is er sindsdien écht gebeurd?

Sánchez kondigde tijdens een persconferentie in Brussel in juni aan juridische instrumenten te willen inzetten om het bezit van tweede huizen in toeristische regio’s in te perken. Daarvoor was hij op zoek naar steun vanuit Brussel om maatregelen te nemen in regio’s met een gespannen woningmarkt. Ook vroeg hij om Europese fondsen om in te kunnen zetten voor betaalbare woningbouw. Het was de eerste keer dat dit thema op Europees niveau werd besproken.

Sinds zijn uitspraken in juni zijn er regionale wetsvoorstellen ingediend, Europese gesprekken gevoerd en is nieuwe regionale wetgeving aangenomen, maar een concreet nationaal verbod bleef uit.

Meer tweede woningen dan hoofdverblijven

De Spaanse premier raakt met zijn initiatief wel degelijk een probleem. Cijfers tonen dat in liefst veertien gemeenten op Mallorca meer tweede woningen dan hoofdverblijven staan. Het gaat om de plaatsen Andratx, Banyalbufar, Campos, Costitx, Deià, Escorca, Estellencs, Felanitx, Fonalutx, Pollença, Ses Salines, Sant Joan, Santanyí en Sencelles. Volgens vastgoedplatform Idealista beslaat het aandeel niet-hoofdverblijven op de Balearen na een toename van 19.000 in 2024 31,9% van het totaal aantal woningen op de eilanden.

Vooral in de zomer levert de moeilijk toegankelijke woningmarkt steeds meer problemen op als er vanwege alle toeristen meer werknemers nodig zijn in de horeca, de gezondheidszorg en gemeentelijke diensten. Velen zijn genoodzaakt samen te wonen, hun toevlucht te zoeken in campers of tenten of zelfs in krotten.

Sloppenwijk op Ibiza blijft groeien

Wat is er sinds de zomer gebeurd?

De meest actuele stand van zaken rond de plannen is complex. Tot op heden zijn geen definitieve regels ingevoerd. Wel liggen er meerdere wetsvoorstellen en beleidsinitiatieven klaar. Overheden op zowel nationaal als regionaal niveau zoeken naar manieren om de woningmarkt op de Balearen toegankelijker te maken voor inwoners. Alleen stuiten die pogingen op een forse politieke verdeeldheid.

Zo wil de socialistische partij (PSOE), onder leiding van Sánchez, vooral het bezit van tweede huizen door niet-residenten en buitenlandse kopers beperken. Men denkt hierbij aan het verzwaren van de belastingen op dit soort aankopen. Een voorstel is zelfs om voor niet-ingezetenen het tarief te verdubbelen. De regering op de Balearen voerde nieuwe regels in: bij nieuwbouw moet minstens 50% sociale woningbouw zijn. Die sociale woningen zijn dan vervolgens alleen bedoeld voor mensen die al minstens vijf jaar in de regio wonen en ingeschreven staan.

Lokale initiatieven en Europese lobby

Lokale partijen zoals Més per Mallorca hebben via wetsvoorstellen geprobeerd om in gemeenten met grote woningdruk de verkoop van woningen aan niet-residenten, investeerders en mensen die er niet gaan wonen, tijdelijk te stoppen. Tegelijkertijd blijft Sánchez in Brussel lobbyen voor maatregelen om speculatief woningbezit door buitenlanders te ontmoedigen.

Compromís Valencia wil verkoop woningen aan buitenlanders beperken

Wie is voor, wie is tegen?

Tot dusver zijn veel van deze voorstellen gestrand. Er is brede weerstand zowel in het regionale als in het nationale parlement. Die komt vooral van rechtse partijen zoals Partido Popular (PP) en Vox, de huidige bestuurders van de Balearen. Zij pleiten juist voor vrije marktwerking en wijzen structurele beperkingen van woningbezit af.

Juristen wijzen er op hun beurt op dat een volledig verbod op tweede huizen juridisch lastig te verdedigen is binnen de EU. Europese regels staan op basis van het gelijkheidsbeginsel niet zomaar toe dat ingezetenen anders behandeld worden dan andere EU-burgers. Daarom richten de meeste voorstellen zich op omwegmaatregelen, zoals hogere belastingen of minimale verblijfsduur.

Groeiende frustraties

Ondertussen groeit de onvrede onder de bevolking. Een recente peiling gaf aan dat 78 procent van de inwoners van de Balearen vindt dat toerisme de huizenprijzen opdrijft. Veel jongeren en gezinnen kunnen zich geen woning meer veroorloven, terwijl talloze luxe tweede huizen op de eilanden het grootste deel van het jaar leegstaan. “Ik moet met mijn gezin op 60 m² wonen, terwijl het huis ernaast tien maanden per jaar leegstaat,” zegt een inwoner van Pollença in Diario de Mallorca.

Europese context

Sánchez benadrukte in Brussel dat het woningprobleem niet alleen Spanje treft. “Spanjaarden, Italianen, Fransen en Duitsers hebben allemaal moeite om betaalbare woonruimte te vinden.” Hij wil dat de EU het onderwerp serieuzer neemt en maatregelen overweegt om wonen weer betaalbaar te maken, ook in populaire regio’s als Mallorca.

Verbod op vakantieverhuur in Spanje onder vuur: uitspraak kan alles veranderen